29783 P1120708 resize

Starek natomiast ma być środkiem podróży słońca po nocnym, podziemnym niebie (np. Green 1993. s. 303). Umieszczanie wymiennie głów ptasich i końskich na dziobnicach przedstawianych statków także dowodzi, iź zwierzęta te posiadały związek z wodą.

Związek konia z wodą jest bardzo czytelny na rysunkach fal morskich, których grzywy kończą się głowami koni (Ryc. 5j. i. o; Ałthin 1945. Abb. 93a: Sprockhoff 1954. Abb. 16:10: 25:2: 34:9). Powyższe obserwacje znajdują potw ierdzenie w> licznych mitach indocuropejskich. w których wymienione zwierzęta posiadają również cechy funeralnc. Nic jest to przypadkowe, gdyż w epoce brązu właśnie słońce spełniało w Europie funkcję głównego psychopomposa (przewodnika dusz zmarłych w zaświaty). Symbolika ta jest bardzo wyraźna na omawianych brzytwach.

Wyobrażenia węży oraz smoków, tj. węży z nogami (Ryc. 8; Wilkc 1913, Abb. 201; Ałthin 1945. Abb. 102. IM) mają charakter chroniczny i wodny, ściśle wiążący się z omawianą problematyką. Podobnie związki z wodą podkreślają rysunki ryby (Ryc. 7; Ałthin 1945. Abb. I I3a. c. e. i).

W yobrażenia łodzi, które umieszczono na brzytwach posiadają załamany w połowie kadłub (Ryc. 5e. h. j. n; 7a. d. e: Ałthin 1945. Abb. 93a. b. 99a) podobnie jak załamany bywa znak wody. Statki na tych rytach często są także przedstawione do góry dnem. Obraz ten wynika z ówczesnego modelu świata wyobrażonego na niniejszych brzytwach. Wedle owej wizji, wody niebiańskie (zbiornik deszczów) znajdują się w górze. Pod ziemią natomiast są wody nocnego nieba. Dodatkowym spostrzeżeniem dokonywanym wielokrotnie w naturze, jest złudzenie ..stykania się" wód niebiańskich na linii horyzontu z wodami morza lub oceanu (Ryc. 9a). Załamany znak wody i statek z załamaną burtą może symbolizować możliwość podróżowania po wszystkich tych wodach. Ideę tę zapewne przedstawiono rysunkiem ..podwójnego statku" (Ryc. 5f, j; 6b, i. 7f; Sprockhoff 1954. Abb. 9:13-15: 15:3: 23:20). łodzią dnia i nocy. nadziemi i podziemi lub dwoma statkami, z których jeden ma dno w górze (Ryc. Sc. f. k. m).

Obok symboliki statku jako barki solamcj istnieje również symbolika lodzi zmarłych, znana w różnych kulturach na całym święcie. Stutki takie zaopatrzone bywają również na dziobnicach w głowy ptaków (np. u Daja-ków). a sama lódż przedstawia ciało ptaka - strażnika i przewodniku dusz w zaświaty (Schrciber 1904. s. 139-140). Od epoki brązu aż do czasów przyjęcia chrześcijaństwa w różnych rejonach Skandynawii występował zwyczaj chowania zmarłych w łodziach, bądź leż w obstawie kamiennej uformowanej na kształt lodzi (Davidson 1969. s. 83.86-89; Saga Rodu z Laxdalu 1973, c. 7. s. 12; Stcmbergcr 1977. s. 399. 430-431: Gcrdin. Grimlund-Mannckc. Englund I979.s. 45-54; Lccicjcwicz 1979.s.75.113,150; Simek I996.S.39-40. lam dalsza lit.). W milach nordyckich występował także statek Naglfar (.sutek martwych^-), okręt złych mocy zbudowany z paznokci zmarłych. Bogów ic posługiwali się sutkiem Skidbladnir. zaś zabity bóg Baldr został przez nich ułożony na okręcie Jłńnghomi" (w języku staronordyckim ,.statek

e

-

3

®>

•c *V 'Jt.

o

S cm

c. k

Lyobrazcniami wód. suików. węz,. mw*ów » połaci    a - Brnoen.

_'Bv łdK>!ni k. Horwns; c - An>limd. A«nl Hątentebcn. d - Ojetum Jypmd; ^WSSSS^SShyor Hd- Jynand: « - O. Bronhosed. K« S«    - łUogfckl-Gncmho^.

■■■H&IUMlud t - Lathcn. Kr. A4cheodorf-HUm«nlm|i. Dolna Saksonia; j - Veunjp.

---— Borgdorf. We CA. Attfema IMS U. d. «. _K-j>;

f.k> a G. Wilketo 1913 (l>

Ryc. 8. Brzytwy Dolna Saksonia

■ Kr. Siacie; h - Jyllaml. > - Lalhcn. Kr

Ciislu.n Hd. Dania; k - ^v°el. Iy^,ł*od- 1L

F. Sprockhofla I954(b.c Abb. 8. K.iMcmw^Ncr md Dastdlungcn der NNas^r. Schiłlc. SthUnfcn. Drąc tac n uad memcłdKhen (•esUlieit: a - Boit/cn. Ntcdcriachsen; b— Byfhohn bet Iłoncm: c — Amlund. Asm Halosfebcn: d — Cite rum. Jyllaml; e - Vunmen. Noriyng Ud. Jyllaml. f — O. Bronhóvcd. Kr. Scfcbcrg. g _ Hańefckl-Gncmhorsl. Kr. Stade; h - Jyliaml; t - Lathcn. Kr. Kscbcndorl Hummluig. Nicdcnadncn; i — Vcstnip.Gelum Hd. Ddnemart,; k — Vocl. Jyllaml. I - Ikwphaf Naoi CA. Ałthin 1*M5 (■.d.e. e-j); B. SfirocIKnfl I9M (b.c.l.k)undG. Wille l*>13 <1»

171