57737 skanowanie0004 (200)

:ma być do siebie stosunek różnych dziedzin wychowania, a więc np. wychowania estetycznego, obyczajowego, gospodarczego, światopoglądowego itp.

Możemy tu więc mówić tylko o pewnym kierunku pedagogicznym, ale nie o systemie. W kierunku tym znajdujemy głównie idee, które występowały już wcześniej w okresie budzenia się „nowego wychowania”. Nie są one jednak zintegrowane w jedną zwartą całość. Natomiast energiczny sposób, w jaki one były głoszone spowodował, że stały się skutecznym czynnikiem ich rozszerzania się i utrwalania w pedagogice niemieckiej.

b. Szkoła pracy manualnej

Zasada nauczania i wychowania przez pracę przyjęła mniej utylitarny, ale za to silnie psychologiczno-idealistyczny charakter w kie-Tunku szkoły pracy ręcznej, manualnej. Twórcą tego kierunku jest Georg Kerschensteiner (1854—1932).¹

Zbudował on system pedagogiczny. lrtńrf>pv-> pnfkrtnyp t~W^Airyą :Zg.łożenia filozoficzne odnoszące się głównie do pojmowania istoty człowieka i iego zadań w świecie. System ten przedstawił Kerschen-steiner w kilku dziełach, które zawierają dwie duże grany zagadnień. Jedna zajmuje się pojęciem wykształcenia, iego treścią i jego konsekwencjami pedagogicznymi, a równocześnie zawiera pewien obraz istoty-ezłowieka. i jego rnli w życiu. Druga zaimuie sie organizacją wychowania, zwłaszcza szkolnego i realizowaniem pojęcia wykształcenia. Zagadnienia obu tych. grup zostały ujęte syntetycznie w dwóch dziełach: w Theorie der Bildung (1926) zawierającym problemy wykształcenia i w Theorie der Bildungsorgamsation (1933) odnoszącego się do organizacji procesu kształcenia.

'Zgodnie z ogólnie przyjętym pojmowaniem pojęcia szkoły pracy, Kerschensteiner uważa pracę za podstawowy środek wycho-

wania, a więc zarówno procesu nauczania jak wychowywania cIiil-Taktem. Praca jest jedna z grup czynności człowieka, ogól bowiem jego czynności może przybierać różne postacie. Praca jest najwyższą formą tych różnych odmian czynności.

Tak więc najniższą ich postacią jest zabawa. Zabawa jest czynnością wykonywaną bez świadomości celu,, a przy tym posiada wybitny rys egocentryzmu. Dziecko bawiąc się wykonuje czynności dla nich samych, bez myśli o ich celowości, chociaż w istocie mają one właściwy sobie cel: jest nim rozwój fizyczny, zwłaszcza organów ruchu oraz połączony z nim rozwój psychiczny. Tak np. czynności pozornie bezcelowego biegania, krzyczenia itp. są wykonywane z „wewnętrznego popędu”, które można określić jako „powołanie do zabawy” a nie są skierowane świadomie do celów, które faktycznie osiągają. Ten okres zabawowych czynności sięga niemal do 7 roku życia.

W okresie 7—14 lat zabawa jest zastępowana przez zajęcia. Stanowią one wyższy stopień czynności. Występuje w nich już świadomość celu, które dziecko sobie stawia. Cel ten jednak jest jeszcze pojmowany ogólnikowo: nie ma bowiem myślenia o dokładniejszej postaci celu, który ma się uzyskać, o tym, jaki on ma być, kiedy zostanie „doprowadzony do pełni” (Vollendimg)₃ „wykończony”.

Z zabawy pozostał tu jednak jej charakter egocentryczny, wyraźnie subiektywny w stosunku do dziecka.

Nieco wyższym rodzajem zajęć jest sport. W zajęciach bowiem sportowych występuje świadomość tego, jakie cechy winien mieć zamierzony cel, którym jest rekord. Jednak jest to cel o charakterze subiektywnym, egocentrycznym, gdyż idzie w nim o najwyższy wynik, jaki jednostka może osiągnąć, przy czym jej własne powodzenie wysuwa się na czoło.

Najwyższym stopniem czynności jest praca. Jest ona czynnością wykonywaną z pełną świadomością celu, a pnnnrim ?ftwindęm^ościąr że cechy celu mają charakter obiektywny. Czynność ta dąży do „obiektywnego wykończenia celu”, które polega na tym, że uzyskujemy wewnętrzną zwartość wytworu, bez elementów zbędnych lub niezgodnych ze sobą. Przeżycia egocentryczne są więc wykluczone, gdyż dążenie do obiektywnego wykończenia hamuje i reguluje egocentryzm, np. egocentryczne pojmowanie celu lub egocentryczny zapał i pospiech w wykonaniu.

167

1

Gnmdfragen der Schulorganisation, 1907, 1921; Der Begriff der Staatsbiirgerliche-:nenrziehung, 1909, 1923; Der Begriff der Arbeitsschule, 1912; 1925; Charakterbegriff und Charakter erziehung, 1912, 1922; Das Grundaxiom des Bildungsprozesses und seine Folgerungen fiir die Schulorganisation, 1917,1924; Die Seele des Erziehers und das Problem der Lehrerbildung, 1921, 1926; Theorie der Bildung, 1926; Theorie der Bildungs-■organisation, 1933; Pojęcie szkoły pracy, przekł, B. Jakubowski oraz: Charakter, jego Jtojęde i wychowanie, 1932.