30590 skanuj0109 (20)

stwarza tym samym dogodne warunki do naśladownictwa. Wypada także zaznaczyć, że stosunek dzieci do fonicznej (brzmieniowej) strony wypowiedzi jest bardziej naturalny, niż to się obserwuje u dorosłych, którzy w większej mierze zwracają uwagę na stronę semantyczną. Stąd wywodzi się również odpowiednie ukształtowanie tekstów literatury dla dzieci. Stosunek dziecka do dźwięku — to złożony problem, który wymaga gruntownego, a zarazem wszechstronnego opracowania.

Oto przykładowe zastosowanie metody. Bawimy się z dzieckiem samolotem. Mówimy: samolot nie może latać, ponieważ silnik jest bardzo gorący. Musimy go ochłodzić przez dmuchanie. Dmuchamy razem z dzieckiem. Najpierw w zwykły sposób, potem zalecamy zbliżyć górne siekacze do dolnej wargi. Otrzymujemy/ Dziecko dmucha tak przez cały czas na silnik samolotu. Teraz samolot może już ruszyć. Naśladujemy pracę silnika: vvv. Ćwiczenie powtarzamy kilkakrotnie. Można nagrać produkcje dziecka na taśmie magnetofonowej i przedstawić do słuchania. Oceniamy, czy silnik samolotu dobrze pracował.

Podobnie można ćwiczyć pozostałe szczelinowe. Zabawy należy tematycznie dobierać do poszczególnych par opozycyjnych, aby tworzyły jakieś rzeczywiste lub prawdopodobne sytuacje.

Metoda fonetycznej analogii. Metoda opiera się na powtarzaniu i na zastosowaniu wyłącznie wówczas, gdy pewna liczba dźwięcznych jest już przez pacjenta opanowana. Drogą analogii staramy się dźwięczność przenieść n;. realizację pozostałych fonemów korelacji. Z reguły kończy się to powodzeniem w obrębie tego samego stopnia zwarcia. Np. po przyswojeniu/ oraz v dalsze dźwięki mogą być wywołane w powtarzaniu: fvsz sź(dźwięk ćwiczony) Iub/v s z ś i (dźwięk ćwiczony). Należy też dążyć do rozszerzenia dźwięczności na dźwięki o innym stopniu otwarcia, np.szszszc% (dźwięk ćwiczony). Podobnie dla b:fvfvfvp bpb itd. Wstępne realizacje fonemowc tak dźwięczne, jak i bezdźwięczne, winny odznaczać się stabilnością i muszą być już dostatecznie skontrastowanc.

W opisywanej metodzie ma zastosowanie zasada proporcji wg wzoru: a: aj = b: x. Elementy a a. oraz b pacjent wymawia, x, czyli b_lt to dźwięk, którego oczekujemy. Metoda ta może mieć zastosowanie szersze w zaburzeniach artykulacyjnych naruszających jakąś korelację for.ologiczną.

Metoda fonetycznej asymilacji — należy również do metod słuchowych, tj. opartych na powtarzaniu. Ma ograniczony zakres stosowania. Podobnie jak poprzednia, może być wprowadzona wówczas, gdy osoba 25S

ćwiczona realizuje już prawidłowo pewne fonemy z korelacji dźwięczności. Jeśli szczelinowe są już łączone z samogłoskami, albo jeśli automatyzacja osiągnęła poziom wyrazów, można oczekiwać, żc w pewnych grupach spółgłoskowych zwarte lub zwarto-szczelinowe ulegną asymilacji. Tak np. sylaba va może być wykorzystana do ćwiczenia dźwięcznego d w wyrazie dva, sylaba vo do ćwiczenia 3 w wyrazie %vO'iiek ‘dzwonek’ itp. Zwracam uwagę, żc dźwięczność w grupach spółgłoskowych będ/ie trudno skontrolować logopedzie. Musi on pn:y tej metodzie wykazać maksimum koncentracji uwagi, a w razie potrzeby wykorzystać czucie dotyku i wibracji.

Lepsze rezultaty otrzymać można wykorzystując asymilację postępową (perseweracja), np. vvvb, vvvb, vvv/>... zzzb, zzzb, zzzb. Podobnie ćwiczy się b w innych sylabach. Dalszy etap reedukacji stanowić ma wymawianie sylab, np. ba. bo, bu itd., jednak bez dźwięków szczelinowych [99].

Wykorzystanie realizacji fonemów nosowych. Wspomniałem już, żc w opisywanych zniekształceniach protetyczne spógłoski nosowe poprzedzają często zwarte dźwięczne. Spółgłoski nosowe mogą być wykorzystane w ćwiczeniach dla uzyskania zwartych dźwięcznych. Można zalecić dwojaki sposób postępowania. Po pierwsze, nosówki m i n łączy się z odpowiednimi zwartymi w sylabach (metoda fonetycznej asymilacji), np. nwimba, minia, albo bma, dna itp. Inny sposób polega na modyfikowaniu artykulacji spółgłoski nosowej przez zaciśnięcie nozdrzy. Zalecamy, aby zwarcie i rozwarcie przy w było wykonane nieco mocniej niż zazwyczaj. Po zaciśnięciu nozdrzy i szybkim wymówieniu ni otrzymujemy dźwięk zbliżony do />. Po uzyskaniu dokładnej artykulacji łączymy nową spółgłoskę z samogłoskami. Można od razu posłużyć się sylabą ma. Po ustabilizowaniu b staramy się uzyskać d metodą fonetycznej analogii, a jeśli rezultat po kilku próbach nie jest zadowalający, wykorzystujemy spółgłoskę nosową n lub sylabę na.

Ćwiczenia zwartej b innym sposobem. Zwartą b można ćwiczyć jeszcze w inny sposób. Zalecamy dziecku naśladować gruchanie gołębi. Wargi są przy wymawianiu tego dźwięku zwarte, wiązadła głosowe pracują, powietrze jest tłoczone do przedsionka jamy ustnej (vestibulum cavi oris), który zwiększa maksymalnie swą objętość, następnie powietrze jest wciągane do tchawicy. Punktem wyjścia są zazwyczaj ćwiczenia sprawności ruchowej warg (nadymanie policzków')- Stopniowo przechodzimy do ćwiczeń uwalniania powietrza z jamy ustnej. Dziecko wńnno wykonać to energicznie, ale bez zbytniego napięcia muskulatury i bez wyłączania wiązadeł głosowych. Tylko w tych warunkach może pojawić się dźwięk podobny do b.

259