32264 Obraz0008

Zrozumieć Unię Europejską

publicznych - poza publiczną kontrolą. Dotyczy to. także problemów polityki ekologicznej państwa, pozostającej wciąż zbiorem pobożnych życzeń, lekceważonych np. w zakresie społecznej akceptacji segregacji i utylizacji odpadów komunalnych.

„UNIONIZACJA” versu.s AUTONOMIZACJA. Proces „unionizacji” Polski wydaje się nieuchronny. Bez względu na fakt, jak długi będzie to proces, dwa aspekty są Iduczowe. Jeden dotyczy tempa dostępu do europejskich funduszy stmkturalnych, które w dają szansę podobną do skoku cywilizacyjnego Irlandii, Portugalii, Szkocji czy Walii. Drugi dotyczy kosztów respektowania unijnych wymogów ochrony środowiska, które będą bardzo wysokie, a które trzeba będzie ponieść.

METROPOLIZACJA versus PERYFERYZACJA. Postępujący proces globalizacji, jak w pryzmacie, ulega rozszczepieniu w wielkich miastach polskich. Stają się one lokomotywami rozwoju regionalnego wraz ze swoimi regionami metropolitalnymi. Jest to nieuchronny proces polaryzacji polskiej przestrzeni różnicowania dochodów, koncentracji budownictwa, transportu. Ten ostami czynnik rozwojowy bez wątpienia tworzy nowe pole badań środowiskowych. Peryferyzacja ma dwa wymiary: peryferie lokalne wobec metropolii oraz potencjalne metropolie polskie wobec metropolii europejskich. Warunkiem uczestnictwa konkurencyjnego śą przede wszystkim powiązania sieciowe (biznesu, nauki, informacji, transportu). Warunkiem konkurencyjności jest też jakość życia w metropoliach akceptowana poprzez nowo kreowaną klasę metropolitalną.

Zrównoważony rozwój. Dawno już jeden zwrot językowy nie spowodował tyle dyskusji co określenie: ^imamąhle deyelanment. .Wiadomo, że chodzi o nową formułę rozwoju, ale jaką? W dosłownym tłumaczeniu z języka angielskiego: jest to rozwój „podtrzymywalny”, „tnvały”, ale cóż to znaczy w ekonomii, naukach społecznych, naukach przyrodniczych, planowaniu przestrzennym, wreszcie poli-_ tyce. Paradoks polega na tym, że wszyscy niby mówią o tym samym, lecz w jakże-innych kontekstach. Kontekst, przyrodniczy jest najsilniejszy,..bQ.wiem.tp informacje i dyskusję, wokó^ jpogarszaiaceflo^ie stanu środowiska, spowodowały w drugiej: połowie lat osiemdziesiątyćfr⁷ pojawienie się najpierw terminujeco devęlopment, pozniej Ms:' sustaindble devśTó'pmeńt.

‘"Uczulenie na problemy środowiska przyrodniczego spowodowało definiowanie oanleaori^acTjjpodmzymywalności” zasobów środowiska, a więc ich oszczędnego używania (zwłaszcza zasobów nieodnawialnych), jak też gospodarowanie energią, którą cywilizacja industrialna szafuje nader rozrzutnie: Kontekst energetyczny wiąże się z „trwałością” zasobów i wykorzystania zasobów odnawialnych (wiatr, słońce, woda). Po okresie popularności ekorozwoju¹ - jako ścieżki cywilizacyjnej -mającej ratować świat przed zagładą drogą waloryzacji czy wręcz dominacji celów ekologicznych nad pozostałymi celami rozwoju - pojawiło się sformułowanie: rozwój zrównoważony (stabilny, trwały, podtrzymywalny). Jest on rozumiany jako stan horyzontalny, cel, do którego powinniśmy dążyć, lecz który podobnie jak horyzont wciąż się odsuwa i zmienia w miarę zmieniających się uwarunkowań. Dążenie to zakłada, że: w ciągłym i długoletnim procesie przekształceń strukturalnych urzeczywistniać się będzie rozwój trwały, stabilny i zrównoważony; rozwój zdolny do przetrwania i samopodtrzymujący się; rozwój, który zaspokaja potrzeby obecnej generacji i nie ogranicza przyszłym pokoleniom możliwości zaspokajania ich własnych potrzeb”.²

Dla badania równowagi istotne jest:³ „1) określenie warunków, jakie system musi spełniać, by osiągnąć stan równowagi, 2) przeprowadzenie dowodu, że' dla systemu określonego przez te warunki równowaga istnieje”. W jakiej więc sytuacji możemy mówić o rozwoju zrównoważonym? Ryszard Domański⁴ formułuje odpowiedź: „rozwój jest zrównoważony, jeśli relacje ekologiczno-ekonomiczne nie uszczuplają kapitału środowiska, i trwały, jeśli relacje te utrzymują się przez długi okres (respektuje interesy przyszłych pokoleń)”.

Współzależność wzrostu ekonomicznego oraz degradacji środowiska szczególnie ostro rysuje Się tam, gdzie symptomy zachwiania równowagi środowiska⁵ dotykają większych zbiorowości ludzi. Jest oczywiste, że problem zrównoważenia rozwoju dotyczy w szczególności przestrzeni miejskiej, w tym szczególnie rozwiniętych systemów zurbanizowanych, do jakich zalicza się metropolie. Problem równoważenia rozwoju już dawno nie jest problemem akademickim. Jeden z głównych dokumentów rozwoju regionalnego i przestrzennego Unii Europejskiej: „Europejska Perspektywa Rozwoju Przestrzennego”⁶ wśród głównych celów przyjął:

• „Zrównoważony (sustainable) rozwój, w szerokim sensie tego pojęcia, nie tylko z punktu widzenia środowiska przyrodniczego, ale także zę względu na społeczny, ekonomiczny i kulturowy wymiar rozwoju. Podstawowym problemem społeczeństwa postindustrialnego jest niedostateczne wykorzystanie zasobów ludzkich, czego wyrazem jest bezrobocie i nadmierne zużycie zasobów przyrodniczych, co dotyczy szczególnie zasobów nieodnawialnych. Problem ten można rozwiązać przez kształtowanie zrównoważonych struktur regionalnych, które są zarówno bardziej konkurencyjne, jak też sprzyjają

1

"⁷ Powszechnie za kamień milowy światowego pojęcia: sustainable development uznaje się raport Komisji WCED O.H. Brundtland z 1987 rf jjyĆED, 1987).

“ Konferencję Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój" (UNCED) w Rio de Janeiro w 1992 r. uważa się za najgłośniejszą globalną demonstrację i wezwanie do ekorozwoju.

Q d

2

⁹⁹ I, Kolo dziej ski: Polska przestrzeń w europejskiej perspektywie XXI wieku, Warszawa 1996, s. 40.

3

   R. D o m a ń s ki: Gospodarka..., s, 55.

4

   R. Domański: Systemy ekologiczno-ekonomiczne. Modelowanie współzależności rozwoju, „Studia Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Polskiej Akademii Nauk”, Warszawa 1992, t. C, s. 17.

5

   Takim klasycznym przykładem może być Zatoka Gdańska, gdzie ładunek odprowadzanych zanieczyszczeń przekroczył zdolność biologicznego samooczyszczania zbiornika i ekosystemu jeszcze nie tak dawno (ok. 30 lat) będącego w stanie równowagi,

6

   Prinicipłes for a ESDP (Európean Spadał Develoopment Perspecdve. Towards Ballanced and Sustainable Development on the Territory of the EU), Poczdam 1999.