32549 img030 (7)

dym określonym momencie procesu obserwacji pole to jest zawężone do mniejszego obszaru, na którym w tym właśnie momencie koncentruje się uwaga patrzącego. To mniejsze pole nazywa Langacker ramami oglądu (ang. uiewingframe). Definiując to pole, odwołuje się do metafory z dziedziny teatru: jest to mianowicie ta część sceny, na której w danym momencie toczy się przyciągający uwagę widza fragment akcji. Reszta — inni aktorzy, dekoracje i kulisy, widownia-— znajduje się wprawdzie także w polu widzenia, ale w danym momencie nie mieści się w^r ramach oglądu. Pełna konfiguracja wszystkich tych elementów nosi nazwę sytuacji oglądu (ang. uiewing arrangement))

Metafora oglądu odnosi poszczególne aspekty procesu percepcji wizualnej, czyli doświadczenia zmysłowego, do odpowiednich aspektów procesu konceptuali-zacji, czyli doświadczenia umysłowego (ang. mental erperience). Obserwatorem jest mówiący lub odbiorca danego wypowied zenia/Pełne pole widzenia to pełny zakres możliwych treści, które to wypowiedzenie zawiera, innymi słowy, wszystkie jego potencjalne interpretacje oparte na pełnej wiedzy encyklopedycznej'; Langacker nazywa ten abstrakcyjny obszar maksymalnym zakresem struktury semantycznej wyrażenia (ang. maximalscopeofpredication); w obrębie tego obszaru znajduje się obszar o mniejszym zasięgu, obejmujący jedynie te elementy struktury semantycznej, które są bezpośrednio istotne dla scharakteryzowania danego pojęcia. Reszta pozostaje „nieostra” i — podobnie jak to ma miejsce w przypadku wizualnego obrazu — jedynie zdajemy sobie sprawę z obecności tych elementów w tle. To zredukowane pole widzenia Langacker nazywa bezpośrednim zakresem struktury sę,mantycznej (ang. immediate scope of predication).ifW jego obrębie znajduje się to, na czym w określonym momencie ogniskuje się dana

60 1

konceptualizacja. Element ten nosi w teorii Langackera nazwę profilu (ang. profile). Odpowiedni schemat znajduje się na rys. 5.

K = konceptuaiizująsy [podmiot konceptualizacji]

MZ = maksymalny zakres struktury semantycznej wyrażenia

BZ = bezpośredni zakres struktury semantycznej wyrażenia

P = profil [przedmiot konceptualizacji]

— = relacja obrazowania

Każde wyrażenie językowe przypisuje, jako część swego konwencjonalnego znaczenia, status profilu określonemu elementowi całej struktury pojęciowej, którą przywołuje. Wyjaśnijmy to na przykładzie. Polskie słowo brat przywołuje strukturę pojęciową, którą można by określić jako „układ stosunków pokrewieństwa”. Natomiast w obrębie sieci połączeń złożonej kategorii semantycznej (por. 4.3) profiluje ten element, który desygnuje: „osobnik płci męskiej, spokrewniony z jedną osobą, lub z większą liczbą osób, przez posiadanie tych samych rodziców”. Słowo brat jest jednak zrozumiałe właśnie — i tylko — dlatego, że przywołuje istotny dla znaczenia tego słowa fragment struktury pojęciowej drzewa genealogicznego (rodzice i inne dzieci tych rodziców). Ta właśnio_.istotna część struktury stanowi bazę (ang. base) pojęciową dla tego wyrażenia.

Rozróżnienie między profilem i bazą występuje na wszystkich poziomach organizacji wyrażeń językowych i, jak zobaczymy w dalszym ciągu, ma istotne znaczenie dla ich opisu.