33485 P1170449

178

Wacław Florek

w okresie subborealnym p'^_w,-_erZ{jh'_nie te były osuszone i łatwo dostępne.

Subatlantyckie zwilgotri_enj_e klimatu wyparło człowieka z płaskich obniżeń, lecz jednocześnie Wtywność osadnicza na badanym obszarze wzrastała. Osadnictwo teg°bkreś§ koncentrowało się jednak raczej na skłonach dolin odwadniany^ _{przez ma}łe cieki (Glaźna por. ryc. 3. Gnilna, Kwacza, Skotawa).wdzle warunki hydrogeologiczne sprzyjały występowaniu źródeł, dna za^ doltrr uformowane przez wody ekstraglac-jalnę (przy znacznie więksy_cj, przepływach niż obecnie) stanowiły zapewne umiarkowanie wl^tne obszary łąk, których żyzność i wielkość były optymalne dla ro^iarów i charakteru hodoWll prowadzonej przez społeczeństwa łużycki^ _{w tym} samym czasie dna dolin większych rzek (Słupi, Łupa wy, Wiep^y). o czym była już mowa, były terenem intensywnej migracji boczny g^yt meandrowych, czemu towarzyszyły powodzie i postępujące ^“b^ienie znacznej części den dolinnych. Nie bez znaczenia pozostaje też^ j£ _na omawianym obszarze osady grup ludności zaliczanych do k&_ury łużyckiej miały charakter otwarty, a zatem ludzie ci nieodcp^ potrzeby posługiwania się osłoną zakoli rzecznych i l*|#Tr^ia celów (bronnych. .

Paltnologiczny obraz aJctyuioici gospodarczej grup ludnoici łużyckiej. W rejonie stanowiącym ptedmiot rozważań autora opracowano kilka nierównomiernie rocmiesfcźonych stanowisk palinologicznych. Dają one dość wyraźny Obraz efktów działalności gospodarczej grup ludności łużyckiej. M. Latałowa (P82, s. 7f) wyróżniła trzy fazy osadnicze związane z działalnością Człowieka w okresie kultury łużyckiej (grupy kaszubskiej) i wschodnioponorskiej. Działalność ta doprowadziła do zniszczenia mieszanych lasówiściastych (Querceto-Coryltis) i ekspansji grabu. Pierwsza faza aktywnoicl osadniczej w opinii M. La talowej (1982, s. 72) jest związana a działalnością hodowlaną, na co wskazuje dominacja roślin łąkowych, aczkolwiek pojawiają się i pyłki zbóż Następnym fezom towarzyszyły duś zmiany w szacie leśnej, a działalność agrarna wkroczyła na wysoczyaię, na której stwierdzono stosowanie gospodarki żarowej (M Latałowa 1982, s. 72).

W obrazie palinologicznym profilu z jez. GaciTC Wielkie (M. Hjelm-roos 1981. s. 88), na przełom okresów subborfealnego i subatlantyckiego przypada wyraźne nasilenie występowania roślin synantropijttych, co stanowiło podstawę wyróżnienia fezy osadniczej. I tu towarzyszyła temu ekspansja grabu. W tym samym czasie (daty 1920 ± 200 i 1940 ± 50 lat B.P K. Tobolski 1982, s. 138) pożar zniszczy! lasy dębowe na Mierzei Łebskiej. Na ich miejsce wkroczyły lasy bukowe z dominacją kwasolub-nych roślin zielnych w runie. Zmiana ta zapisała się także akumulacja

próchnicy typu mor i bieiicowieniem gleb. Na obszarze Niziny Gardzień-sko-Lebskiej zniszczenie lasów dębowych przypadło na 1750 ± 50 lat B.P. (profil Kluki/74 K. Tobolski 1982, s. 136), zaś na Mierzei Sarbskiej ponad 1000 lat B. P. W epoce brązu uległ zniszczeniu las dębowy na obszarze plaży jez. Gardno (2865 + 55 i 2135±50 lat B. P.: K. Tobolski, M. F. Pazdur, A. Pazdur, R. Awsiuk, A. Bluszcz, A. Walanus 1981, s. 139; K. Tobolski 1981, s. 103).

ZdaYiiem K. Tobolskiego (1982, s. 137) przemiany miały charakter antropogeniczny. Na Mierzei Sarbskiej doprowadziły one do zapoczątkowania procesów eolicznych i wahań poziomu wody. Na obszarze Niziny Gardzieńsko-Lebskiej działalności człowieka w okresie kultury łużyckiej towarzyszyła ekspansja roślin kwasolubnych, będąca reakcją na proces oligotrofizacji mniej stabilnych siedlisk. Wahania poziomu wody z kolei wywołały proces zabagmenia Niziny Gardzieńsko-Lebskiej. To ostatnie zjawisko jest jednak raczej odzwierciedleniem szerszych przemian klimatycznych, na co wskazują wyniki badań w dolinach rzecznych badanego obszaru (W. Florek 1984, s. 47; E. Florek, W. Florek 1986) oraz w zagłębieniach jezior Modła i Gardno (J. Jachowicz 1977; B. Bogaczewicz-Adamczak. S. Fedorowicz, G. Miotk 1980; B. Bogaczewicz-Adamczak. S. Fedorowicz, R. Gołębiewski, G. Miotk 1981).

Inne świadectwa wzrostu gospodarczej aktywności człowieka w epoce kultury łużyckiej. Badania moje objęły również analizy mineralogiczne, w tym analizy składu minerałów ciężkich we frakcji 0,1 -0,25 mm. Analizy- te wykonała A. Cichosz-Kostecka (1983; 1984). Aby zapewnić porównywalność rezultatów, badaniom poddano przede wszystkim osady korytowe, podścielające osady wypełnień paleomeandrów, które datowano metodą Cł^Ą. Wyniki nie są jeszcze kompletne, niemniej wskazują na istotną zmianę warunków w zlewni Słupi, jaka nastąpiła pomiędzy 3000 a 2000 lat B.P. Wyraziła się ona- wzrostem udziału minerałów miliej odpornych, przy jednoczesnym spadku udziału minerałów uważanych za odporne i bardzo odporne. Suma zawartości amfiboli i piroksenów w piaskach terasy'nadzalewowej wynosi 27,06%, a w osadach równi zalewowej w rejonie Słupska 31,15%, w rejonie Dębnicy Kaszubskiej zaś 27,08%. Piaski terasy nadzalewowej zawierają średnio 22,29% granatów, a piaski równi zalewowej 17,25% w rejonie Dębnicy Kaszubskiej i 11,85% w okolicy Słupska (A. Cichosz--Kostecka 1983; W. Florek 1984, s. 43; w druku). Podobnie zmienia się suma zawartości minerałów najodporniejszych (cyrkon, turmalin, rutyl, dysten, staurolit). W piaskach terasy nadzalewowej jest ich łącznie 7,66%, w piaskach równi zalewowej 3,70% w rejonie Dębnicy Kaszubskiej i 6,74% w okolicy Słupska.