33555 P3150035

Ewa Czarkowska

m

Crejciq oraz szczegółowymi ustaleniami w różnych dziedzinach wspa Traktat zawarto na 15 lat, „ą klauzula prolongacyjna przewidywała jego przedłużenia na okresy pięcioletnie, jeżeli żadna ze stron nie notyfiwN wypowiedzenia na rok przed upływem danego okresu obowiązywania"¹², f wszedł w życie 30 marca 7993 r., wówczas to dokonano w Mińsku dokumentów ratyfikacyjnych.    ”"*)

Zobowiązania podjęte przez obydwie strony w traktacie polityk, spowodowały, że Polska i Białoruś zaczęły w dość szybkim tempie wyp^ lukę w regulacjach prawno-traktatowych w poszczególnych dziedzin wzajemnych relacji. Podpisano między innymi:

• Deklarację o współpracy w dziedzinie kultury, nauki i oświaty (18.11.1992 Ij | Umowę w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podajL od dochodu lub majątku (18.11.1992 r.);

■    Umowę o współpracy w dziedzinie nauki i technologii (18.11.1992 r.);

■    Porozumienie o otwarciu drogowego przejścia granicznego Bobrowniki. Bierestowica (22.03.1993 r.);

■    Porozumienie o dwustronnych kontaktach w dziedzinie wojsko#*, (21.04.1993 r.);

■    Umowę o cywilnej komunikacji lotniczej (8.06.1993 r.);

« Protokół o konsultacjach między resortami spraw zagranicznych RP i Białorusi (26.10.1994 r.);

• Umowę o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilny#*, rodzinnych, pracowniczych i karnych (26.10.1994 r.);

» Umowę o wczesnym powiadamianiu o awariach jądrowych i współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa radiologicznego (26.10.1994 r.);

•    Porozumienie o utworzeniu i otwarciu drogowego przejścia granicznego Sławatycze - Domaczewo (11.01.1995 r.);

•    Umowę o ochronie grobów i miejsc pamięci ofiar wojen i represji (21.01.1995 rj

•    Umowę o zasadach współpracy przy dokonywaniu kontroli osób, towarów i środków transportu przekraczających polsko-białoruską granicę państwową w ruchu kolejowym i drogowym (21.01.1995 r.);

•    Porozumienie o współpracy w dziedzinie ochrony dziedzictwa kulturalnego (25.03.1995 r.);

•    Umowę o wzajemnym zatrudnianiu pracowników (27.09.1995 r.);

•    Porozumienie o współpracy w zakresie wzajemnego uznawania wyników badań, certyfikatów i znaków zgodności (27.11.1995 r.);

•    Umowę o współpracy i pomocy wzajemnej w sprawach celnych (27.11.1995 r.y,

•    Umowę o współpracy w dziedzinie nauki, kultury i oświaty (27.11.1995 r.);

•    Umowę o rozwoju turystyki (27.11.1995 r.).

Zbudowanie solidnych fundamentów normatywno-instytucjonalnych relacji polsko-białoruskich nie wpłynęło jednak na efektowność polskiej polityki wobec Białorusi Istniało bowiem kilka obiektywnych przeszkód na drodze do wzajemnie ¹

^nei ^wSP°! -.....•’ reform gospodarczych w Polsce oraz głęboki

i pomyczny na Białorusi. Innym czynnikiem hamującym

'_m , PPS......-PP -v4cym na polską percepcję sąsiada było

- jjg zarzucała białoruskim władzom tworzenie przeszkód w pra-Stforif |y _fe|jgjj katolickiej oraz posługiwaniu się językiem polskim¹³, Białorusini oskarżali polskich księży katolickich o polityczne

*at0fl^uaSl .... „„ fomtnritim Rinłnnici²

Białorusi od Rosji, co „dewastowało” zaufanie Warszawy do „zał^^Ujejny problem zrodził się ze zderzenia polityki z czynnikiem ^durowym. Kością niezgody stała się mniejszość polska na Białorusi.

zezowanie _na terytorium Białorusi².

Nieudana próba dynamizacji stosunków

Zobowiązania wynikające z licznych umów zawartych między Polską

lorusią na początku lat 90. XX wieku tworzyły solidne podwaliny dla realnej Itrttfwacy. Niemniej jednak niestabilna sytuacja polityczna na Białorusi ^W znacznym stopniu wyhamowała dynamikę relacji dwustronnych. Punktem ^tnym stały się wybory prezydenckie na Białorusi, w których latem 1994 r. zwyciężył Aleksandr Łukaszenka. Moment narodzin reżimu Łukaszenki stanowi istotną cezurę w procesie powolnego pogrążania się w stagnacji stosunków polsko-białoruskich oraz wyraźnej marginalizacji wektora białoruskiego w polskiej polityce wschodniej. Należy jednak zaznaczyć, że powodem tego stanu ,#czy było nie tylko dryfowanie Mińska w stronę autorytaryzmu oraz stopniowe uzależnianie się od Rosji³, ale także brak wyraźnej koncepcji polskiej polityki wobec Białorusi. W tych warunkach polityczne relacje między Warszawą i Mińskiem ulegały stopniowej degradacji.

Współpraca polsko-białoruska była dodatkowo obciążona odmienną wizją kształtowania polityki bezpieczeństwa w obydwu państwach. Polska i Białoruś poszukiwały gwarancji bezpieczeństwa w ramach innych powiązań sojuszniczych i organizacji międzynarodowych. Polska wkroczyła na drogę integracji z NATO i Unią Europejską, co precyzyjnie określiło priorytety jej polityki zagranicznej. Natomiast Białoruś, mimo deklarowanej neutralności oraz wielowektorowości polityki zagranicznej, oparła się w swych kontaktach zewnętrznych właściwie wyłącznie na wektorze rosyjskim i Wspólnocie Niepodległych Państw. Należy podkreślić, że Białoruś znalazła się w otoczeniu sąsiadów z Europy Środkowej i Wschodniej jako jedyny kraj, który nie przejawiał zainteresowania przyłą-

1

Kukułka; 7rukiaty sąsiedzkie..., i. 97.

2

M. Palmowski. Stosunki polsko-białoruskie, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1992”. s. 149.

3

M. Menkiszak, M. A. Piotrowski, Polska polityka wschodnia..., s. 224. Zob.: J. Bratkiewic/, Stosunki z Rosją, Ukrainą i Białorusią, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 1993/199-1", _(j s. 127-134.

Na lemat procesu uzależniania się Białorusi od Rosji szerzej: A. Eberbanli, Gra pozorów. Stosunki rosyjsko-białoruskie 1991-2008, Warszawa 2008.