P3150037

M Ewa Czarkowska

M Ewa Czarkowska

gospodarczy znajdował się niemalże pod całkowitą kontrolą Gospodarka białoruska była w znacznym stopniu sterowana przez Łukaszenkę i jego otoczenie. Politykę gospodarczą podporządkowano interesom władz białoruskich, a model nakazowo-rozdzielczy sprzyja ugruntowania władzy prezydenta²⁷. W trudnych warunkach przyszło^*! działać organizacjom społecznym, samorządowym i pozarządowym sp§S bukach spoczęło ukazanie białoruskiemu społeczeństwu alternatywy"* I zaistniałych okoliczności, w których ograniczano swobody obywatelskie prawa człowieka w imię zachowania władzy autorytarnej. Polska znalazła*^¹*¹ wyjątkowo złożonej sytuacji. Z jednej strony zasilała grono krytyków białoruskich, a z drugiej zmuszona była do samoograniczenia swej retoryki udziału w sankcjach międzynarodowych. Nie leżało to bowiem w jej inte^? Powodem takiej postawy była 400-tysięczna mniejszość polska, której Jr i warunki funkcjonowania na Białorusi miały fundamentalne znaczeniem polskich władz. W latach 90. mniejszość polska na Białorusi mogła mi —

swobodnie korzystać z praw jej przysługujących , co stanowiło kluczowy i O matyczny argument w dyskusji na temat mniej lub bardziej zdecydowanej poyj wobec Białorusi.

Problemy jednak narastały lawinowo. Dialog polsko-białoruski załamał jj, w efekcie skandalu związanego z podjęciem w czerwcu 1998 r. przez wł^ białoruskie decyzji administracyjnej, zgodnie z którą przejęto teren, na które, znajdowały się placówki zagraniczne²⁹. W konsekwencji rządy pa^ europejskich, z Polską włącznie, oraz USA odwołały swych ambasado^ z Mińska „na konsultacje”. Po tym incydencie polski ambasador powróci! & Białoruś dopiero w styczniu 1999 r.³⁰ Wobec zaistniałej sytuacji prowadzeni normalnych stosunków dyplomatycznych było niemożliwe, a tym samym realizowanie celów polskiej polityki zagranicznej na białoruskim odcinki znacznie utrudnione. Polska konsekwentnie jednak odrzucała możliwość przyłączenia się do polityki sankcji wobec Białorusi, którą zastosowały zarówno

** Zgodnie z danymi Międzynarodowego Funduszu Walutowego udział przedsiębiorą* I państwowych w tworzeniu PKB wynosi ok. 75%.

” 3£ób.: Białoruś. Nieznany sąsiad UE. Sytuacja polityczna, społeczna i gospodarcza, Ośrodd I .Studiów Wschodnich, oprać. R. Sadowski, A. Wierz.bowska-Miazga, I. Wiśniewska, Warsaw I 200$

R Kuźniar. Droga do wolności..., s. 165.

NMMOtKem do wystosowania przez, władze białoruskie żądania opuszczenia osiedla Drozdy pnn I ; zagranicznych dyplomatów był planowany remont. W rzeczywistości chodziło jednak o przejęcie I terenu, którego zaletą była świetna lokalizacja.

O? rozwiązania konfliktu wokół osiedla Drozdy i względnego unormowania slosonbb I g Zachodem zmusił białoruskie władze rosyjski kryzys finansowy oraz pogorszenie się sytosji I ^społeczno gospodarczej na Białorusi. Zob. A. Tichamirau, Perspektywy Związku Białorusi i Raf I w kontekście integracji Europejskiej, |w:J Polska i Białoruś po rozszerzeniu Unii Europejstitj, I wd. M. Krzysztofowie/. Warszawa 200$, f, 25*36.

Zjednoczone jak i Unia Europejska³¹, mimo iż aspirowała ona do Sdnich struktur integracyjnych.

^v Niewątpliwie dla władz białoruskich istotnym czynnikiem, który wpływał na bieszenie dialogu ze strona polską, było poparcie Warszawy dla opozycji białoruskich organizacji pozarządowych. Ponadto Polska traktowała Radę Najwyższą XIII kadencji, która została rozwiązana przez Łukaszenkę po listopadowym referendum w 1996 r., jak jedyny legalny organ władzy ustawodawczej na Białorusi i utrzymywała z nią kontakty międzyparlamentarne³*, polski rząd był również krytykowany przez administrację Łukaszenki z powodu uruchomienia radiostacji „Racja”, która nadawała audycje z języku białoruskim i terytorium Polski. Ponadto w styczniu 1999 r. Sejm polski przyjął tekst josłania do Narodu Białoruskiego”, w którym wsparto wszystkie demokratyczne siły na Białorusi, a zwłaszcza udzielono „moralnego poparcia deputowanym do Rady Najwyższej Republiki Białorusi XIII kadencji”. Ponieważ było to gremium opozycyjne wobec reżimu Łukaszenki, Mińsk potraktował stanowisko polskiego parlamentu, jako ingerencję w wewnętrzne sprawy Białorusi³³. Wszystkie te elementy podsycały jedynie wzajemne animozje i hamowały dialog polityczny.

Należy podkreślić, że w politycznych kontaktach polsko-białoruskich zabrakło w latach 90. dynamiki, konsekwencji i przejrzystości. Obydwie strony działały pod dużą presją czynników zewnętrznych. Zarówno Polska, jak i Białoruś prowadziły politykę jednowektorową. Polska dyplomacja oparła się na wektorze zachodnim, który determinował jej aktywność zewnętrzną. Natomiast Mińsk ze względów politycznych, gospodarczych i społecznych skoncentrował swą uwagę na wektorze wschodnim. W obliczu tych oczywistych wyborów powstała obiektywna sprzeczność interesów, której nie udało się przezwyciężyć.

Jednak to, że stosunki polsko-białoruskie znalazły się w impasie na początku XXI wieku, nie oznaczało całkowitej rezygnacji z prób jego przezwyciężenia. Polskę i Białoruś łączyła bowiem nie tylko wspólna granica, ale także dążenie do ugruntowania podmiotowości Republiki Białoruś na arenie międzynarodowej. Przetrwanie niezależnej Białorusi, która stanowi bufor między Polską a Rosją, miało z punktu widzenia interesów strategicznych Warszawy kolosalne znaczenie (podobnie jak istnienie niepodległej Ukrainy)³⁴. Należy również obiektywnie stwierdzić, że instynkt przetrwania w dużej mierze determinował politykę reżimu Łukaszenki. W tym można upatrywać przyczyn jego awersji do całkowitego wchłonięcia Białorusi przez Rosję. Oczywiście z punktu widzenia białoruskiego prezydenta była to niechęć do pozbycia się atrybutów władzy oraz instrumentów wpływu politycznego. Natomiast Polsce i jej zachodnim partnerom taki stan

¹¹ Państwa zachodnie zastosowały wobec Białorusi sankcje w postaci zakazu wjazdu nu ich terytorium białoruskich urzędników państwowych. Zob. J. Siunkicwcz. Stosunki z Hm toru „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2000”, s. 192.

^UU. Snapkowski, Stosunki polsko-białoruskie (t9V0-200J). |w:] Polsko i Białoruś.

red. A. Ebcrhardt, U. Ułachowicz, Warszawa 2003, s. 22.

“Tamże, s. 23.

⁵¹ M. Piotrowski, Republika Białoruś. „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2002", •. : J. Książek, Stosunki z Białorusią. „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej 2003”. s. 31H - 3