47713 P3150034

1± Ewa Czarkowska

stawały się coraz bardziej widoczne. Polska dyplomacja w myśl nowel musiała lawirować między istniejącym jeszcze ZSRR, a wyliijającyi^^ niepodległość republikami radzieckimi, wśród których była także _r„ ^ białoruska. Podstawowym założeniem tej strategii, wypracowanej wiosj,

1990 r. w polskim Ministerstwie Spraw Zagranicznych, było usiłuj i rozwój stosunków z kierownictwami i elitami radzieckich republik zwią^jH równolegle ze stosunkami z władzami centralnymi ZSRR'.

Pi

Białoruś przeszła podobną do pozostałych republik związkowych dm» uzyskania pełnej niezależności i suwerenności. Pierwszym krokiem było 26 stycznia 1990 r. ustawy, która nadawała językowi biuloruskicmu państwowego. Kolejnym było uchwalenie 27 lipca 1990 r. przez Radę Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej deklaracji o suwete^ państwowej¹. W dokumencie tym zapisano m.in. zasadę nadr^/*¹ ustawodawstwa białoruskiego nad radzieckim. Pod wpływem wydarzetj¹ Moskwie (nieudany pucz Janajewa)^j, dnia 25 sierpnia 1991 r. Białoruś śJ¹ niepodległość. Od tego momentu zaczęła występować w stosuj międzynarodowych jako Republika Białoruś, kształtując swą niezależną poliu? zagraniczną. Jednocześnie oczywistym było. iż decydujący wpływ na jej |||| i założenia będzie miał czynnik rosyjski^{2 3 4 5}.

Polska uznała oficjalnie Republikę Białoruś 27 grudnia 1991 r.¹, meny., jednak początki oficjalnych relacji polsko-białoruskich nie należały najłatwiejszych. W październiku 1990 r. z oficjalną wizytą na Białorusi pmc. szef polskiego MSZ Krzysztof Skubiszewski w celu podpisania deklaią« o dobrym sąsiedztwie, wzajemnym zrozumieniu i współpracy. Do jej podpis^ jednak nie doszło z powodu roszczeń terytorialnych wysuniętych przez |jL białoruską⁶. Dokument ten udało się podpisać dopiero rok później 10 październik, 1991 i stał się on wstępem do kształtowania relacji polsko-białoruskimi

StoMJflkJ poltko-białorutkie

zapity o równoprawności wzą

ycmnych

stosunków,

Silił

,0 % f-jllic, poszanowaniu tożsaińOśći mniejszości narodowych oraz współpracy gospodarczej, kulturalnej oraz w zakresie ochrony

Zi'^wlika4.._w0Wych zadań polskiej i białoruskiej dyplomacji w nowej sytuacji f*¹ Pf* j _nai_e/alo przede wszystkim stworzenie odpowiedniej bazy prawno-państw a podjęły wysiłek na rzecz traktatowego unormowania dwustronnych. Był to proces długotrwały, a jego tempo zależało w ’^fl’^ ■ rie dd postępów w rozwiązywaniu różnorodnych kontrowersji. Częstą ^na drodze do uzgodnienia kompromisowego stanowiska były f^tdencje historyczne, które charakteryzują stosunki między sąsiadami. W tym ^,ettA£ic kwestie sporne w relacjach polsko-białoruskich nie były niczym Ogólnym. Niemniej jednak należy podkreślić, że „w przeciwieństwie do fljJtnia stosunków Polski z innymi sąsiadami, jej stosunki z Białorusią ¹¹ jak z Litwą) charakteryzowały się wyraźnym wyprzedzeniem traktatu litycznego przez uregulowania szczegółowe .

** efekcie zanim doszło do uzgodnienia treści traktatu politycznego między polską a Białorusią, obydwie strony podpisały cały szereg umów szczegółowych wióźnych dziedzinach. Podpisano między innymi:

, porozumienie o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych oraz konwencję konsularną (2.03.1992 r.);

. Umowę o współpracy gospodarczej i handlu (2.03.1992 r.);

•    Porozumienie w sprawie organizacji przewozów (30.03.1992 r.);

•    Porozumienie o głównych zasadach współpracy transgranicznej (24.04.1992 r);

•    Umowę o przejściach granicznych (24.04.1992 r.);

•    Umowę o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji (24.04.1992 r.);

•    Umowę o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości (24.04.1992 r.);

•    Porozumienie w sprawie utworzenia polsko-białoruskiego banku komercyjnego (24.04.1992 r.);

•    Umowę o komunikacji kolejowej przez granicę państwową (20.05.1992 r.);

•    Umowę o międzynarodowych przewozach drogowych (20.05.1992 r.).

Dokumentem podstawowym, który miał stanowić o kształcie relacji polsko-

białoruskich, był jednak Traktat między Rzeczpospolitą Polską a Republiką Białoruś o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy. Jego uroczyste podpisanie nastąpiło w Warszawie 23 czerwca 1992 r. podczas wizyty przewodniczącego Rady Najwyższej Republiki Białoruś Stanisława Szuszkiewicza". Dokument ten w swej formie i treści w niczym nie odbiegał od dokumentów podpisanych przez Polskę z pozostałymi sąsiadami. Akt ten stanowił bilans dotychczasowej współpracy oraz określał przyszłe jej kierunki. Stanowił swego rodzaju ramę prawno-międzynarodową, którą należało wypełnić konkretną ⁷

1

1 Kukułka, Traktaty sąsiedzkie Polski Odrodzonej, Wrocław - Warszawa - Kraków 1998,5.95.

2

M. Menkiszak. M. A. Piotrowski, Polska polityka wschodnia, (w:) Polityka zagraniczna RP %g 2002, red. R. Kuźniar. Warszawa 2006, s. 215.

3

¹ Zob. Przeobrażenia ustrojowe w republikach dawnego ZSRR, red. E. Zieliński. Warszawo 199j s. 27-30, 291-294; Z. Szybieka, Historia Białorusi 1795-2000, Lublin 2002, s. 636 i na,J Białoruś, red. B. J. Albin i W. Baluk, Wrocław 2004, s. 12.

4

   Szerzej: W. Szejnis, Wziioty ipadienie parlamienla. Pierelomnyje gody w rosijskoj polilikie (IKS-1993), 1.1 i 2, Moskwa 2006.

5

   Stało się to widoczne po tym, jak pod wpływem perswazji Rosji 8 grudnia 1991 r. w Puncą Białowieskiej Białoruś, Rosja i Ukraina powołały do życia Wspólnotę Niepodległych Pana*, zapełniając w ten sposób częściowo próżnię bezpieczeństwa, jaka powstała na gruzach byłej) Związku Radzieckiego. Czynnik rosyjski stał się immanentnym komponentem bialoraii^ polityki zagranicznej i wszelkich kalkulacji politycznych władz białoruskich od momtaj powstania niepodległego państwa.

6

Władze białoruskie, wówczas jeszcze pozostające w rumach ZSRR, nie chciały powiadać umowy granicznej z 1945 r. twierdząc, że nie były stroną polsko-radzieckiej Dodatkowym źródłem sporu były wysunięte przez stronę białoruską roszczenia terytoriake w stosunku do Białostocczyzny, zamieszkałej przez mniejszość białoruską.

* Tekst deklaracji zob.: „Zbiór Dokumentów" 1992, nr 2, s. 18-22.

7

J. Kukułka, Traktaty sąsiedzkie..., s. 96. ™ Tama, s. 97.

' Tefal traktatu zob.: „ZbiórDokumentów" 1993, nr J, s. 39-5J