33727 skanuj0068

stołu (zbyt duża odległość nie sprzyja wytworzeniu poczucia intymności) lub siedząc do siebie bokiem¹⁹;

4.    wygląd zewnętrzny — służy do przekazywania informacji o naszej osobowości, społecznym statusie i czasem konformizmie. Argyle wyróżnia:

•    cżynniki poddające się kontroli - uczesanie, ubranie, makijaż oraz ozdoby. We wsżystkich kulturach bardzo, duże znaczenie mają włosy -przy niewielkich staraniach można zmienić ich wygląd, co łączy się ze zmianą wizerunku;

•    czynniki w niewielkim stopniu poddające się kontroli - wzrost, ciężar ciała.

5.    kiwanie głową - związane z interakcjami, a szczególnie zabieraniem głosu w dyskusji. Jedno skinięcie oznacza zgodę na to, by druga osoba dalej mówiła, kilka — chęć zabrania głosu;

6.    wyraz twarzy — mimika, która jest najbardziej oczywistym środkiem komunikacji niewerbalnej. Badacze zgadzają się, że ludzie z dużą łatwością potrafią odczytywać z twarzy innych sześć rodzajów emocji: 1) miłość, szczęście, radość, 2) zdziwienie, 3) strach, cierpienie, 4) gniew, wściekłość, zdecydowanie, 5) niesmak, wstręt, 6) lekceważenie, pogardę²⁰;

7.    gesty (kinezjetyka) — głównymi nośnikami gestów są ręka i ramię, ruchy głowy i stóp. Stanowią uzupełnienie komunikacji werbalnej — są ściśle powiązane z mową, a zatem mogą być wyrazem silnych emocji. Ruchy ręką góra-dół mogą oznaczać chęć zdominowania kogoś, natomiast ciągłe i płynne gesty okrężne — sympatię i chęć wyjaśnienia. Już przy powitaniu doradca na podstawie gestów może odczytać postawę rozmówcy: dominującą, partnerską lub uległą. Splecione ręce doradcy radzący się może odczytać jako próbę zapanowania nad frustracją, a nawet wrogością. Ręce ułożone w wieżyczkę wyrażają dominację, pewność siebie. Podparcie rękami głowy może być odczytane jako znudzenie. Jednak gdy dłoń spoczywa na policzku jest to wyraz prawdziwego zainteresowania i słuchania. Pewnych komunikatów doradca powinien wystrzegać się: zakrywania ręką ust, pocierania nosa, oka, ucha, gdyż gesty te mogą być interpretowane jako kłamstwo, wątpliwość czy też dawanie rozmówcy do zrozumienia, że powiedział już zbyt wiele.²¹;

8.    postawa — sposoby stania, siedzenia i leżenia, które mogą komunikować ograniczony zakres znaczeń, są najczęściej związane z przyjaźnią, wrogością,

¹⁹    C. D. Garvin, B. A. Seabury, Działania interpersonalne w pracy socjalnej, Warszawa 1996, s. 142-143 oraz B. Wojtasik, Warsztat..., op. cit., s. 137.

²⁰    W. Domachowski, Komunikacja niewerbalna, w: W. Domachowski (red.), Z zagadnień psychologii społecznej, Warszawa 1984.

²¹B. Wojtasik, Warsztat..., op. cit., s. 147.’ wyższością czy lekceważeniem. Postawa może wyrażać stany emocjonalne — stopień napięcia lub zrelaksowania i - w przeciwieństwie do wyrazu twarzy -trudniej ją kontrolować. Np. zaniepokojenie, które chce się ukryć łatwiej zauważyć właśnie przez obserwację postawy, a nie wyrazu twarzy. Początkujący pokerzyści starają się zachować tzw. twarz pokerzysty, ale wprawnemu obserwatorowi zdradzają się ruchami ciała. Pochylanie się w kierunku danej osoby, obracanie się w jej stronę, przebywanie blisko niej są oznaką zainteresowania, sympatii. Z kolei odsuwanie się, odchylanie, odwracanie wyraża niechęć i brak zaufania.;

9.    ruch oka i kontakt wzrokowy - wyraża związki międzyludzkie, zwłaszcza wtedy, gdy chcemy, by ten związek był silny. Wpatrywanie się w kogoś oznacza chęć dominacji, spoglądanie - chęć nawiązania kontaktu. Nawiązanie kontaktu wzrokowego na początku kontaktu werbalnego jest wyrazem chęci zwrócenia uwagi słuchacza i jego zdominowania. Jeśli kontakt wzrokowy następuje przy końcu lub po wysłaniu przekazu werbalnego oznacza chęć nawiązania bliższej znajomości lub uzyskania odpowiedzi i reakcji słuchacza. Gdy ktoś unika skrzyżowania spojrzenia z drugą osobą można przypuszczać, że ma coś na sumieniu lub jest do niej negatywnie nastawiony. Może to być również reakcja uległościowa bądź ucieczkowa (uczniowie, którzy nie chcą być wyrwani do odpowiedzi unikają patrzenia w kierunku nauczyciela). Dlatego doradca powinien świadomie kontrolować, gdzie kieruje swój wzrok, unikając patrzenia na zegarek, oglądania podłogi, czubków butów, własnych rąk, spoglądania na sufit, patrzenia przez okno czy w kierunku drzwi, zdając sobie sprawę, że te komunikaty mogą zostać odebrane przez radzącego się jako brak szacunku, znudzenie, zniecierpliwienie, chęć zakończenia rozmowy. Oczy są zwierciadłem duszy, najszybciej zdradzają zafałszowanie pomiędzy komunikatem werbalnym a intencjami. Spojrzenie może pełnić rozmaite funkcje: być karcące, napominające, troskliwe, przyjazne, nieobecne, pożądliwe, lekceważące, wrogie, pełne zazdrości, sympatii, szacunku itp. Znacznie częściej ludzie spoglądają na osoby o wyższym statusie niż na te o niższej pozycji społecznej. Osoba o wyższej pozycji częściej spogląda na osobę o niższej pozycji mówiąc do niej niż słuchając jej. Zjawisko rozszerzania się źrenic jest sygnałem ogólnego pobudzenia psychicznego. Po podaniu radzącemu się interesującej dla niego propozycji możemy zauważyć reakcję rozszerzenia źrenic. Przy oglądaniu obiektów nieciekawych źrenice zwężają się, przy oglądaniu obiektów atrakcyjnych źrenice rozszerzają się np. kobiety reagują rozszerzeniem źrenic na widok zdjęć mężczyzn i dzieci;

10.    niewerbalne aspekty mowy podzielono na dwie grupy:

• kody prozodyczne, mające wpływ na znaczenie użytych słów - jest to akcent toniczny i intonacja. W zależności od intonacji zdanie: „Mężczyźni są lepszymi kucharzami” może być pytaniem, wyrażeniem wątpliwości czy też zdaniem oznajmującym;

161