34104 skanowanie0014

w kwadracie wklęsłym (tabl. III 1). Tak jest przez cały V w. p.n.e., w czasie którego Ateny stały się centrum rozwoju sztuk pięknych, a w mieście działało wielu znakomitych rzeźbiarzy z Fidiaszem na czele. Najprawdopodobniej względy ekonomiczne rodziły obawę przed najmniejszymi nawet zmianami w wizerunku monetarnym. Rozwój handlu spowodował również konieczność wprowadzenia do obiegi! wielu drobnych podziałek jednostki podstawowej. Oprócz drachm wybito w Atenach w tym czasie: półdrachmy, obole i części obola.; W jaki sposób przechowywano w czasie czynności handlowych tę drobnicę pozwala nam wyobrazić sobie fragment komedii Arystofanesa Osy, z którego wynika, że trzymano ją po prostu w ustach. W 467 r. p.n.e. wybito okazyjnie niewielką serię dużych, medalowych; egzemplarzy o wadze 10 drachm. Ta dekadrachma zdobiona była na awersie głową Ateny,! identyczną jak na pospolitych tetradrachmach i w tym samym archaicznym stylu utrzymaną. Na rewersie widnieje sowa, ale przedstawiona wprost z rozłożonymi skrzydłami,; umieszczona w kwadracie wklęsłam (tabl. III 2).

Ateny, stojąc na czele Związku Delijskiego, w poczuciu swej wielkiej potęgi zdobyły; się na akt niesłychany, świadczący o imperialistycznych zakusach tego miasta. Wydałyl w 449 r. p.n.e. dekret, który zabraniał wszystkim członkom Związku bicia własnych srebra nych monet. Jedyną srebrną monetą Związku miała być moneta ateńska. Polityka monę,i tarna Aten była jednym z powodów konfliktów i napięć wewnątrz związku. Gdy długo-l łrwalu wojna ze Spartą osłabiła w sposób decydujący potęgę Aten a zasoby finansowe sięj wyczerpały, dla dalszego prowadzenia wojny w 406 r. p.n.e. Ateny zostały zmuszone doi przetopienia wszystkiego złota, jakie znajdowało się w skarbcu na Akropolu. Wybito z nieg<! złote monety przeznaczone na budowę nowych okrętów. Po zupełnym upadku w 404r.i p.n.e. doszło do tego, że miasto nie było nawet w stanie wybijać monet srebrnych, wykony! wuno je z miedzi i lekko tylko pokrywano srebrem. Gdy w 393 r. p.n.e. wprowadzono znów j srebrne tetradrachmy, miały one nieco inny styl, choć w ogóle teraz były bardzo niestaranni nic wykonane. Oko w profilu bogini przedstawiono w ujęciu profilowym, inaczej potraktdi wuno usta a sowę na rewersie umieszczono na gładkim stemplu, lecz wykonano schematycznie i bez poprzedniego wdzięku (tabl. III 3). Niestarannie również przygotowywana! krążki do wybicia, rzadko kiedy mają one kształt podobny do koła. Tego typu emisja trwały przez cały IV w. p.n.e. Należy tu jeszcze wspomnieć o ostatniej, drugiej emisji złoi tej w 296 r. p.n.e. (tabl. III 4), na którą zużyto resztę poświęconego bogini szlachetnego mej lulu, u nawet obdarto złote płatki z chryzoelefantynowego posągu Ateny {Jąjtenos. Dziwa nus i /ustanawia fakt, że miasto o takiej kulturze artystycznej jak Ateny jesfrjedynym w tym czasie w całej Grecji, które nie kładło nacisku na rozwój artystycznej strony swoich monet! W okresie największego rozwoju ten pewien tradycjonalizm może być wyjaśniony wzglę! durni ekspansji monetarnej jednego, określonego typu środka płatniczego. Zmiana stylu po upadku potęgi może o tym świadczyć. Ale znów, po niewielkich zmianach, przez cały IV w. p.n.e. nie możemy zanotować żadnego postępu w tym względzie. O stronie artystycżj noj, wykonaniu medalierskim tych monet mówić nawet nie można.

Jest jeszcze jeden ośrodek handlowy bardzo żywy, który w omawianym tu okresia przeżył całkowity upadek, a mianowicie Egina, wielka rywalka Aten. Jej ekspansja handi lowu była ogromna zwłaszcza na teren wysp Morza Egejskiego. Totęż stała się ona pierw-fi/,ą i nu jbardziej dbtkniętą ofiarą ateńskiej polityki monetarnej. W 457 r. p.n.e., gdy została! pokorni nu prze z Ateny, Fginu /mion i In wizerunek nu swoich monetach. Zamiast płynącego żółwiu morskiego przedstawiano nu monetach żółwiu lądowego (tubl. I 10, 11) być możfl było to symbolem utraty władzy na morzu i możliwości działalności gospodarczej na wyn pach. Dekret ateński z 449 r. p.n.e. wstrzymał całkowicie emisje egineckie aż do upadku Aten. Wznowione od tego momentu emisje „żółwików” nie odzyskały już nigdy dawnojji ■ znaczenia. Trzeba sobie jednak zdać sprawę z tego, że duża część Grecji, niejednokrotnie \vm ga Atenom, znajdowała się poza sferą wpływów ateńskich. Do miast konkurujących z Alf nami należał Korynt. Bije on nieprzerwanie długie serie swoich srebrnych staterów, opa trzonych głową Ateny w hełmie korynckim i Pegazem na drugiej stronie (tabl. III \m Jedynymi zmianami, które się na nich uwidaczniają, są zmiany stylu, pozwalające biidm rozwój sztuki medalierskiej w tym mieście. Korynt stanowi w tym względzie przeoiwleń stwo Aten, gdyż zachowując tradycyjny typ przedstawienia, nie zaniedbuje artystyczne i strony wizerunków monetarnych. W drugiej połowie IV w. p.n.e. pojawiają się obok Atom przeróżne symbole, oznaczające najprawdopodobniej urzędników opiekujących się pos/ czególnymi emisjami. Ekspansja handlowa Koryntu obejmuje tereny zachodnie Półwyspu Bałkańskiego. W krajach położonych na wschodnich wybrzeżach Adriatyku powału|n kolonie tego miasta, które całkowicie wzorują swoje mennictwo na emisjach miastu mu cierzystego. Monety Ambracji, Anaktorion czy Leukas są tak bardzo podobne do koi ym kich, że różni je jedynie mała litera (pierwsza litera nazwy miasta), umieszczana pot! IN gazem zamiast korynckiej koppy lub obok głowy Ateny.

Wśród znaczniejszych mennic Grecji właściwej musimy wymienić beockic I'o In W 446 r., po bitwie pod Koroneją, Teby stanęły na czele Związku Beockiego i przez fiil\ V w. p.n.e. biły statery srebrne według systemu egineckiego, zdobione tradycyjnym bitu kim motywem tarczy oraz różnymi wizerunkami Heraklesa (tabl. III 7).

Wyspa Eubeia, której miasta utworzyły w 411 r. p.n.e. związek wrogo ustosunkOWMIU do Aten, zmieniła swój pierwotny system monetarny, zwany eubejsko-attyckim, nn syslcn* eginecki. Bite w tym systemie statery srebrne zdobi głowa nimfy na awersie i k roty A BN rewersie.

Największy jednak rozkwit sztuki medalierskiej w tym kręgu spotykamy na iTloneUu li Elidy. Na tych emisjach, wypuszczanych przez cały V i IV w. p.n.e., możemy obsei wuwmi odbicie wielkiej sztuki monumentalnej, która stworzyła arcydzieło swej epoki - ponur Zeusa Olimpijskiego. Oprócz głównych bóstw czczonych w Olimpii, Hery i Zeusa, na rc wersach tych monet umieszczono początkowo orła, jako królewskiego ptaka, symbol nuj wyższego bóstwa (tabl. III 8, 9). W miarę upływu czasu orła zastąpiła pełna wdzięku, siedząca lub biegnąca, dziewczęca postać bogini zwycięstwa (tabl. III 10, 11). W tych wl zerunkach Nike zauważamy ten sam niewolący urok, z którym spotykamy się obticrwujii' płaskorzeźby na balustradzie świątynki Nike Apteros na Akropolu ateńskim,

Niektóre kraje Grecji właściwej rozpoczynają dopiero w V w. p.n.e. swoje eiiiłujf mom tarne, a ich rozkwit przypada na IV w. p.n.e. W ten sposób miasta Związku Ark ud VI skiego założonego ok. 490r. p.n.e. w V w. p.n.e..biją tylko małe drachmy w fi /»’»li im •• nicach. Dopiero po 371 r. p.n.e., gdy po zwycięstwie Epaminondasa i po uwolnieniu <i|>od hegemonii Sparty stworzono nowy Związek Arkadyjski kraj ten może się pochwalić plęl nymi staterami bitymi w takich mennicach, jak Megalopolis, Stymfalos czy FeniOl (lubi III 13). Widać na nich z jednej strony wpływ wielkiej rzeźby kręgu ateńskiogo, / drugiej niezaprzeczalne promieniowanie ośrodka medalierstwa sycylijskiego. Zwłaszcza w pi/od stawieniach głów kobiecych na aworsach wpływy Syrakuz są bardzo widoczne. To sani" można powiedzieć o stuteruch lokryjikiogo Opus z połowy IV w. p.n.e.

i.