35646 skanuj0105 (13)

214 Typologia działań

w jej skład lub liczbę pozycji wewnątrz jej organizacji; tylko przy drugim z podanych znaczeń wzrost wielkości grupy jest tożsamy ze wzrostem złożoności jej struktury; 3) kompletność - stosunek liczby uczestników rzeczywistych do liczby uczestników potencjalnych spełniających wymogi członkostwa; 4) otwarty lub zamknięty charakter grupy; 5) jasność lub nieokreśloność społecznych definicji członkostwa w grupie; 6) dobrowolność uczestnictwa w grupie lub jej brak; 7) oczekiwany i rzeczywisty czas trwania grupy; S) oczekiwany i rzeczywisty czas trwania członkostwa w grupie, 9) zakres życia grupowego; 10) charakter relacji społecznych w grupie; 1 I) stopień formalizacji życia grupowego; 12) stopień dostrzc-galności norm i działań w grupie; 13) stopień zróżnicowania społecznego w grupie; 14) stopień identyfikacji uczestników z grupą; 15) stopień spójności grupy; 16) stopień stabilności struktury grupy; 17) autonomia lub uzależnienie grupy od innych grup i szerszych zbiorowości; 18) stosunek wartości grupowych do wartości ogólnospołecznych; 19) dystans między jednostką a grupą jako całością; 20) sposób przynależenia do grupy - umożliwiający lub wykluczający jednoczesne uczestnictwo tej samej osoby w grupie danego typu; 21) stopień ciągłości aktywności grupowej. Wykaz ten stanowi zmodyfikowaną i rozszerzoną wersję listy R.K.. Mertona [1982]. Trudności związane z klasyfikacją polegają na skonstruowaniu mierników niektórych spośród wymienionych właściwości, np. 10, 11, 12, 17. 19. (M.P.)

Zob. grupa pierwotna, grupa wtórna, problem skali, społeczeństwo, zbiorowość społeczna.

Literatura:

Merton R.K.,    1982, Teorio socjologiczna

i slruhnra społeczna, PWN, Warszawa.

Typologie działań, zob. postawa jako definicja sytuacji. "

Typologie osobowości społecznej, 1. Typy osobowości społecznej w kontekście pracy zawodowej - typologia uwzględniająca znaczenie pracy zawodowe w systemie wartości człowieka oraz m 4ywacjc dotyczące takich składników pracy, ak; sposób kierowania, wynagrodzenie, awans, postawy wobec współpracowników. Zawiera ona siedem typów (poziomów rozw >jti) osobowości: 1. Osobowość reaktywna: osobnik reaguje przede wszystkim na pochtawowc potrzeby fizjologiczne, ma nikłą świadomość samego siebie jako istoty sp dcczncj. 2. Osobowość „plemienna": os. bnikowi odpowiada prosta praca, przyjażr .c nastawieni ludzie, kierownik, który p iwie dokładnie. co i jak ma być zrobiom, i który sam da przykład, pracując razci: z podwładnymi. Osobnik podlega glówi ic tradycji, a także władzy zwierzchników 3. Osobowość egocentryczna: egoista be : skrupułów, nic przestrzega zasad uczciwe ;o współdziałania, rodzaj pracy jest mu obojętny, wykona ją, jeśli jest zmuszony do zarobkowania, wymaga twardej ręki zwierzchnika.

4.    Osobowość konformistycznn: os >bnik docenia stałość i pewność zatrudnić lia, sprawiedliwe traktowanie; uważa, normy winny być przestrzegane, a inni i tają wiedzieć, że ich obowiązkiem jest i racować. Zwierzchnik, według konformis y, powinien stale kontrolować podwinęli’ ,'ch i nic zmieniać często raz wyrobionego o nich zdania. Osobnik z lego poziomu iważa, że ciężką pracą doszedł do tego, cc posiada, i że po zakończeniu kariery z .wodowej należy mu się zasłużony odpocz; nck. Lubi jasne sytuacje, nic toleruje ludzi i znających inne wartości, niż uznawane pr ez niego.

5.    Osobowość manipulatorska: os obnik lubi pracę urozmaiconą, dającą możliwość wykazania się samodzielnością i inicjat wą, pracę płatną i premiowaną w zależność od wyników. Szuka ciągle szans awansu, wykorzystuje tzw. układy. Uważa, że san jest autorem swoich sukcesów. 6. Osobo\ ość socjo-ccntryczna: osobnik o silnie rc zwiniętych potrzebach przynależności, przyj a ne stosunki z współpracownikami i zwie zchnikiem przedkłada nad wspólznwodnictv o o dobra materialne. Interesuje się sprawai u publicznymi, ceni godność ludzką potępia przemoc, nic lubi konformizmu i manipulowania innymi. 7. Osobowość egzystencjalna: osobnik lubi pracę stawiającą wysokie wymagania, rozwiązywanie skomplikowanych problemów jest dla niego ważniejsze od zarobków i prestiżu. Dąży do lego, by sam mógł wybierać dla siebie zadania, uważa, że dobry zwierzchnik to taki, który umożliwia dostęp do informacji potrzebnych do działania i pozwala realizować zadanie na swój własny sposób. Toleruje ludzi o odmiennych od swojego systemach wartości.

2. Typy osobowości społecznej według Alfreda Adlera - typologia oparta na kryterium stopnia dążności do integracji człowieka z innymi w trakcie rozwiązywania swoich problemów życiowych. A. Adler proponuje wyróżnić: typ osobowości przejawiającej stalą dążność do dominacji nad innymi (the dominant typa lub the ruling type), dalej, typ czlosvicka niesamodzielnego i jednocześnie nastawionego na ciągle branie od innych (the gettlng type), typ charakteryzujący się ciągłym odsuwaniem rozwiązywania istotnych problemów (the sidc--step type) - ludzie tego typu usiłują jedynie unikać doraźnych niepowodzeń; czwarty typ osobowości reprezentują osoby rozwiązujące swoje problemy w sposób, który jest jednocześnie (w większym lub mniejszym stopniu) użyteczny dla innych, zgodny z ich interesami i potrzebami (the sncutlly tncjtil type). Dodatkowym kiytcrium typologii jest stopień aktywności: typ czwarty łączy wysoki stopień uspołecznienia (soda! interes!) z wysoką aktywnością, natomiast w typie pierwszym silna aktywność wspólwystępujc z niskim uspołecznieniem. Dla dwóch pozostałych typów charakterystyczna jest słaba aktywność połączona z niskim uspołecznieniem. (M.P.)

Zob. autentyc7.ność w życiu społecznym, uspołecznienie osobowości, więź społeczna.

Literatura:

Adler A., 1965, Superiority and Sncial Interes! A Collection of l.ater Writings, Routledye and Kegnn Paul, London.

Flowers V.S., Hughes C.L., 1973, Il7iy Employces Stay, „Hnrvard Business Rcvicw“, vol. 51, nr '1. July-August.

Gravcs C., 1970, Levcls of Existence. An Open System Theory ofValucs, „Journal of Iloma-nislic Psychology", Fali.

♦

Ubóstwo, zob. deprywacja, pauperyzacja.

Układy kultury, zob. kultura masowa.

Uniformizacja, zob. amalgamacja, dcz-indywidualizacja, homogenizacja, konformizm.

Uogólniony inny, zob. socjalizacja.

Upośledzenie, zob. deprywacja.

Uprzedzenie, nastawienie - pozytywne albo negatywne - wobec osoby lub grupy, poprzedzające aktualne doświadczenie relacji z tą osobą lub grupą. Uprzedzenie jest elementem tkwiącym w każdym działaniu (a więc i w każdym stosunku) społecznym.

W

Co więcej, jego obecność decyduje o tym, że działanie jest społeczne. „Jeśli nić mn uprzedzenia, nic mamy do czynienia z działaniem społecznym" [F. Znaniecki 1936, s. I3d). Znaczenie omawianego terminu ulegało transformacji. Można wyróżnić tu trzy etapy. W starożytności termin praejudicum