37643 IMGs79

kołyszących. staje się dziś coraz mniej aktualne, przede wszystkim w wynj. Mjj wyj im i j urwania okresu sensytywoego i krytycznego w rozwoju słuchu.

9. PROBLEMATYKA KSZTAŁCENIA OSÓB Z USZKODZONYM SŁUCHEM ZE WSPÓŁISTNIEJĄCYMI UPOŚLEDZENIAMI

Określenie tego, co jest istotą danego „upośledzenia”, czy np. czasami synotrimicznie traktowanych pojęć niepełnosprawność czy niesprawność itp., z reguły me jest łatwe. Wynika to me tylko z różnego sposobu definiowania ego. czym test norma i odchylenie od niej. na co składają się różne podejścia wynikające z różnych kryteriów wyjściowych, jak np. podejścia prawnego, medycznego, psychologicznego, pedagogicznego. Często też mamy do czynienia me z jednym a z dodatkowym bądź dodatkowymi uszkodze-qixdi t wynikającymi z ruch upośledzeniami.

Wśród jednostek z uszkodzonym słuchem występuje odrębna kategoria asóbr u których uszkodzenie słuchu (bądź jego brak) współwystępuje z innym. łab innymi upośledzeniami, np. wzrokowymi, umysłowymi, narządu ruchu itd. W praktyce snrdopedagogicznej dzieci te charakteryzują się tym, że ■se ją w stanie realizować założonych celów nauczania i wychowania zarów-wm w szkole (Ha osofc z głębokim uszkodzeniem słuchu, jak też w szkole dla dzieci niedosłyszących. Współwystępowanie upośledzeń nie ma charakteru ajj^awego, lecz najczęściej jest regułą.

Mnśkwo rozstrzygnąć, które z tych upośledzeń przeważa nad innymi w danym, indywidualnym przypadku. Na ogół brak słuchu wówczas traktuje sigjriBO upośledzenie „wiodące” wobec innych, gdyż dominuje ono w procesie nauczania i wychowania jednostki'¹⁹. Ponadto, w ustalaniu „rangi” upo-Moa bierze się pod uwagę kryterium etiologiczne, gdyż w istotnej mie-rze określać może potencjalną sprawność w uczeniu się języka, a więc w osią^nan powodzenia łub niepowodzenia szkolnego. Etiologia zaburzenia łHSjpRji howient zasadniczą rotę w projektowaniu i realizacji działalności Ze względu na to ostatnie kryterium, w pedagogice specjalnej HHMg| arówili o upośledzeniach współwystępujących (ang. multiple (Mriip, ■na MekrjacMMiindentng). Przyjęła się następująca typologia IBibMpiMnRfc ze sobą upośledzeń”*:

V Ftśmępgiko ifmcfttma, PWN, Warszawa 1979, s. 72.

tpecjakn. T. I. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, .GdUWk 1981, s. 19.

-    upośledzenia sprzężone odnoszą się do tych rodzajów niesprawności, które mają wspólną przyczynę (np. uszkodzenie stuchu i upośledzenie umysłowe dziecka mogą być wywołane różyczką, przebytą przez matkę w czasie ciąży);

-    upośledzenia nakładające się występują wówczas, gdy są wywołane różnymi przyczynami, mają różną etiologię (np. uszkodzenie słuchu ma podłoże dziedziczne, zaś współwystępujące z nim upośledzenie umysłowe jest skutkiem zapalenia opon mózgowych; współwystępujące uszkodzenie wzroku i słuchu);

-    upośledzenia, które z pedagogicznego punktu widzenia są wtórne. Wprawdzie pozostają one w stosunku wzajemnej współzależności, lecz z uwagi na nasze zamierzenia i możliwości rewalidacyjne, nie zawsze tak być musi, np. brak słuchu i w konsekwencji, brak umiejętności porozumiewania się za pomocą języka, nie musi być rezultatem uszkodzenia słuchu.

Niezależnie od kryterium etiologicznego, wyróżnia się zatem:

-    upośledzenie pierwotne, np. uszkodzenie słuchu, które prowadzi w niesprzyjających okolicznościach, w postaci braku odpowiednio wczesnej i fachowej interwencji rewalidacyjnej, do

-    upośledzenia wtórnego, przejawiającego się najczęściej ograniczoną umiejętnością nawiązywania kontaktu językowego z ludźmi słyszącymi. Zwróćmy uwagę, że ten rodzaj podwójnego upośledzenia jest uwarunkowany przede wszystkim społecznie.

Zatem koncentrować się należy na trudnościach w uczeniu się (na zmniejszonej sprawności w uczeniu się), rozumianych jako swoisty wynik, rezultat braku korelacji między wymaganiami szkolnymi, bezpośrednimi oczekiwaniami nauczycieli, ich zaangażowaniem w pracy, ich pojęciem normy w odniesieniu do osoby z uszkodzonym słuchem (a w szczególności w odniesieniu do osób niesłyszących — ze współistniejącymi upośledzeniami) a możliwościami tych osób. Na występujące u nich trudności w uczeniu się, obok samego uszkodzenia, mogą się bowiem nakładać uwarunkowania społeczne. Obok wymienionych, do najważniejszych należą jak najwcześniejsze rozpoczęcie postępowania rewalidacyjnego i, co w polskiej pedagogice specjalnej zawsze było doceniane, pojmowanie tego postępowania w jego uwarunkowaniach bio-psycho-społecznych. Diagnostyka powinna być zatem rozumiana niejako opis tego, co uszkodzone, lecz przede wszystkim tego, co wymaga wsparcia²²¹. I

^ai G. K n o 11 e, Lernhehindertt Hćrgeschddigle; in der Schule, [w:] Brennpunkie der Hće-getchddiglen-pddagoglk, Heidelberg 8.-10. Mai 1997, Ptalzinsntul Ar HfinprachhAMfttflj Pnnkcnthal, 1.172.    * ~ ‘