9515745167

Wstęp

Umiejętność gospodarowania aktywami niematerialnymi staje się dziś, w obliczu zmienności otoczenia i rozwoju społeczeństwa informacyjnego, warunkiem koniecznym dla każdej firmy, chcącej przetrwać i konkurować na rynku. Kluczową kompetencją przedsiębiorstw w tym obszarze jest efektywne zarządzanie kapitałem intelektualnym. Funkcjonujące w literaturze przedmiotu i z różnym powodzeniem stosowane w praktyce instrumentarium zarządzania ukrytym potencjałem dotyczy przede wszystkim dużych przedsiębiorstw, tylko w minimalnym stopniu dotykając małych firm. Tymczasem małe przedsiębiorstwa aktywnie uczestnicząc w tworzeniu potencjału gospodarczego, generowaniu nowych miejsc pracy, sprzyjając racjonalnej alokacji zasobów itd., tworzą podstawową tkankę systemu gospodarczego wszystkich rozwiniętych gospodarek rynkowych, służąc podnoszeniu ich konkurencyjności. Stąd wydaje się zasadne podjęcie dyskusji nad możliwościami wykorzystania czy też adaptacji koncepcji zarządzania kapitałem intelektualnym do warunków funkcjonowania małego przedsiębiorstwa.

Powszechne patrzenie na kondycję małych firm przez pryzmat uwarunkowań zewnętrznych zaciemnia znaczenie wartości ich wewnętrznego potencjału. Szereg istniejących i faktycznie utrudniających życie małym firmom czynników z otoczenia tworzy niejednokrotnie barierę nie do pokonania, tłumacząc i usprawiedliwiając wszystkie pojawiające się niepowodzenia, także te pochodzące z wewnątrz. Efektywność działań małej firmy zależy jednak w dużym stopniu od uruchomienia materialnego, widzialnego potencjału, jak i tego niematerialnego, ukrytego, tkwiącego w całym materiale intelektualnym. Znaczenie tego ostatniego wzrasta, jako że trudno jest dziś dostrzec szczególne możliwości kreowania czy umacniania pozycji konkurencyjnej małych przedsiębiorstw tylko na gruncie potencjału produkcyjnego czy finansowego. Odpowiednio wykorzystany kapitał intelektualny może zatem stać się strategiczną kompetencją małego przedsiębiorstwa. Ważne jest, by najpierw go dostrzec, uświadomić jego istnienie, po to, by dalej móc poprzez określony zbiór działań próbować przekształcać go w istotny czynnik konkurencyjności.

Niniejsza rozprawa jest próbą zobrazowania stanu zarządzania kapitałem intelektualnym w małych przedsiębiorstwach. Pełniejszemu uchwyceniu rzeczywistej kondycji małych firm w tym obszarze posłużyła teoretyczna i empiryczna weryfikacja zagadnienia ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki ich funkcjonowania. Próba znalezienia drogi dla pokazania wymiernych efektów angażowania wartości niematerialnych w zarządzaniu małym przedsiębiorstwem stała się możliwa dzięki zbudowaniu i wykorzystaniu specyficznego modelu badawczego, na który składa się:

•    metodyka oparta na zasobach, polegająca na identyfikacji zasobów intelektualnych (składników kapitału intelektualnego), a następnie skoncentrowaniu uwagi na możliwościach wzmocnienia ich wartości poprzez ustalenie uwarunkowań ich pozyskania, efektywnego wykorzystania i rozwoju;

•    pomiar kapitału intelektualnego za pomocą wybranych mierników wartości niematerialnych.

W pracy przyjęto, iż zarządzanie kapitałem intelektualnym w ujęciu ogólnym sprowadza się do identyfikacji, pomiaru, wykorzystania i rozwoju ukrytego potencjału przedsiębiorstwa. Efektywność zarządzania zależy w dużej mierze od stopnia realizacji wymienionych działań.

Głównym celem pracy jest określenie uwarunkowań i sposobów zarządzania kapitałem intelektualnym w małym przedsiębiorstwie. Wiązka celów cząstkowych określa jednocześnie podstawowe problemy badawcze, którymi są:

•    identyfikacja składników, sposobów pomiaru, wykorzystania i rozwoju kapitału intelektualnego w małym przedsiębiorstwie;

•    rozpoznanie stopnia świadomości menedżerów co do ważności kapitału intelektualnego w zarządzaniu małym przedsiębiorstwie (stopnia postrzegania kapitału intelektualnego);

•    identyfikacja przejawów nieskutecznego zarządzania w poszczególnych wymiarach kapitału intelektualnego;