38752 WiZ8

f

48 kilogramów, które przeleciały obok komety: powracająca na Ziemię kapsuła sondy Stardust niosła próbki pyłu z komety Wild 2.

OBSERWACJE

Na wypatrywanie nowych komet może się wybrać każdy. Nie jest to oczywiście zajęcie na dzień czy nawet rok. Wprawni poszukiwacze potrafią jednak w ciągu swej obserwacyjnej kariery upolować za pomocą dobrej lornetki nawet kilkanaście komet. Polowanie na nową kometę rozpocznijmy, poszukując jej w pobliżu Słońca. W czasie wieczornych obserwacji zwracajmy więc szczególną uwagę na niebo nad zachodnim horyzontem, a rankiem kierujmy lornetkę na wschód. Do obserwacji wystarczy nam lornetka powiększająca 8-10 razy. Gdy zauważymy nieznaną nam wcześniej mglistą plamkę, i na podstawie np. atlasu nieba ustalimy, że nie jest to słaba mgławica, postarajmy się sprawdzić po kilku godzinach, czy nasz podejrzany obiekt przesunął się w stosunku do gwiazd. Jeśli tak - mamy szanse na prawdziwe odkrycie.

Warto też obserwować już znane komety. Astronomowie apelują o dobrej jakości zdjęcia i opisy komet, zwłaszcza tych, które nadlatują ku Słońcu sponad lub spod płaszczyzny Układu Słonecznego, czyli z miejsc, które obserwuje niewiele sond kosmicznych. Obserwacje zachowania ich warkocza pozwalają badać własności wiatru słonecznego i pola magnetycznego Słońca.

Jeśli nie mamy ochoty na nocne wyprawy w poszukiwaniu komet, możemy poszperać w internecie i uważnie oglądać zdjęcia S0H0 (Solar and Heliospheric Observatory). Obserwująca Słońce sonda S0H0 rejestruje na zdjęciach również komety, które zbliżają się do naszej gwiazdy. Na podstawie analizy ogólnodostępnych zdjęć S0H0 ochotnicy wykryli już ponad 1000 komet. Większość z nich należy do rodziny Kreutza, pochodzącej od jednej dużej komety, która rozpadła się kilkaset lat temu.

> Jasność Tempel 1 wzrosła ponadczterokrotnie, a otaczająca ją chmura pyłu i gazu powiększyła swe rozmiary

0    200 km. Zdjęcia komety i baćfania wyrzuconej z krateru- materii, podgrzanej podczas zderzenia do temperatury blisldej 2000 °C, pozwoliły ustalić, że Tempel 1 jest starzejącą się kometą, zrytą kraterami, pokrytą grubą warstwą jpyłu. Obserwacje w ultrafiolecie, przeprowadzone przez teleskop XMM-Newton, potwierdziły, że we wnętrzu komety znajdują się duże ilości wody. Następne sprzyjające obserwacjom zbliżenie komety Tempel 1 do Ziemi nastąpi w 2016 roku. W 2024 roku kometę czeka kolejne bliskie spotkanie z Jowiszem, który odepchnie ją na dłuższą i dalszą od Słońca orbitę. Wówczas Tempel 1 zblednie na naszym niebie na długo.

Zajęci opracowaniem danych ze zderzenia, badacze nie zapomnieli o samej sondzie Deep Impact. Pod koniec roku 2007 wyruszyła ona w drogę do kolejnej, należącej do rodziny Jowisza komety - Hartley 2. Aby do niej dotrzeć, sonda w noc sylwestrową 2007 roku przeleciała w pobliżu Ziemi, rozpędzając się w jej polu grawitacyjnym (przy okazji dzięki obserwacjom Księżyca ponownie skalibrowano instrumenty). Do swego nowego celu Deep Impact dotrze w październiku 2010 roku i przyjrzy się mu za pomocą dwóch teleskopów i spektrometru podczerwieni.

...złapać...

Wiele danych naukowych mogą przynieść subtelniejsze od Deep Impact metody badawcze. Dzięki misji Stardust, która od 7 lutego 1999 roku do 15 stycznia 2005 wędrowała po Układzie Słonecznym, laboratoria na Ziemi po raz pierwszy zyskały szanse na zbadanie próbek materii spoza orbity Marsa. Celem misji była kometa Wild 2. Choć dziś krąży ona pomiędzy orbitami Marsa i Jowisza, jeszcze kilkadziesiąt lat temu poruszała się znacznie dalej od Słońca. Dopiero w 1974 roku oddziaływanie Jowisza pchnęło ją na bliższą nam orbitę. Od chwili zmiany orbity Wild 2 zbliżyła się do Słońca tylko pięć razy. Można więc liczyć, że jej skład i wygląd nie zmieniły się wiele w porównaniu z okresem, kiedy pozostawała na obrzeżach Układu Słonecznego, zabezpieczona przed niszczącym promieniowaniem naszej gwiazdy.

2 stycznia 2004 roku, po przebyciu 3,22 mld km, Stardust minęła kometę Wild 2 w odległości zaledwie 236 km. Podczas prwelotu sonda wykonała 72 niezwykłe zdjęcia komety. Wcześniej uważano te obiekty za dość luźno związane bryły śniegu i kosmicznego pyłu - coś w rodzaju wspomnianej wcześniej brudnej, niezbyt mocno ubitej śnieżki. Jak się okazuje, są

1    inne komety! Zdjęcia zaledwie pięciokilometrowego jądra Wild 2 ujawniły zadziwiająco stałą i sztywną powierzchnię. Nie pokrywa jej luźny pył, którego się spodziewano. Za to uformowana jest nadzwyczaj fantazyjnie. Znajdziemy tam ostro wznoszące się szczyty, zagłębienia i strome wzgórza. Stumetrowe iglice i głębokie na ponad 150 m kratery nie mogłyby istnieć, gdyby powierzchnia komęty nie była stała i twarda.

A próbki pozaziemskiej materii? Podczas przelotu Stardust obok komety w jej pokrytej aerożelem pułapce utkwiło kilka tysięcy okruchów o średnicach

I

i

WIEDZA I ŻYCIE czerwiec