35159 Obraz (14)

122 homo sacer

przeciwna w stosunku do władzy grożącej śmiercią (a dokładniej: śmiercią bez rozlewu krwi, ponieważ taki jest właściwy sens necare, w przeciwieństwie do mac-tare). Władza ta jest absolutna i nie jest pojmowana ani jako usankcjonowanie winy, ani jako wyraz ogólniejszej władzy należnej pater jako głowie domus - wypływa ona bezpośrednio i wyłącznie z relacji ojciec-syn (w cfiwili w której ojciec uznaje syna, podnosząc go z ziemi, obejmuje nad nim władzę życia i śmierci) i nie powinno jej się mylić z władzą zabicia, która przynależy mężowi lub ojcu w stosunku do cudzołożnej żony lub córki pochwyconej in flagranti, a tym bardziej z władzą, którą posiada dominus nad swymi sługami. Podczas gdy obie władze dotyczą domowej jurysdykcji głowy rodziny i z tej racji pozostają w pewnym sensie w obszarze domus, vitae necisąue potestas podporządkowuje sobie każdego wolnego obywatela płci męskiej już w chwili jego narodzin i tym sposobem zdaje się określać model władzy politycznej w ogóle. Nie zwykłe życie naturalne, ale życie wystawione na śmierć (nagie życie lub święte życie) jest pierwotnym elementem politycznym.

Rzymianie dostrzegali tak silne podobieństwo między vitae necisąue potestas ojca i imperium magistratury, że poziomy ius patrium i suwerennej władzy dla nich zaczynają się nierozerwalnie na siebie nakładać. Temat pater imperiosus - postaci, która łączy w swojej osobie cechy ojca i magistratury oraz, jak Brutus lub Manliusz Torkwatus, nie waha się skazać na śmierć syna, który splamił się zdradą - odgrywa ważną rolę w mitologii władzy i dotyczących jej historiach. Równie ważna jest figura odwrotna, czyli figura ojca, który wykonuje swą vitae necisąue potestas na synu będącym przedstawicielem magistratury, tak jak w przypadku Spuriusza Kasju-sza i trybuna Gajusza Flaminiusza. Opowiadając historię tego ostatniego, którego ojciec ściąga z mównicy w chwili, gdy próbuje sprzeniewierzyć się senatowi, Waleriusz Maksimus znacząco określa imperium prwa-tum jako potestas ojca. Thomas, który przeanalizował te epizody, napisał, że patria potestas była postrzegana w Rzymie jako rodzaj publicznego urzędu oraz, w pewnym sensie, jako „pozostała i niezbywalna suwerenność”¹. Kiedy w jednym z późnych źródeł czytamy, że Brutus, skazując na śmierć swych synów, „zaadoptował w ich miejsce lud rzymski”, to chodzi tu o tę samą władzę śmierci, która, poprzez adopcję, zaczyna obejmować cały lud, przekazując swoje pierwotne, ponure znaczenie hagiograficznemu epitetowi „ojciec ojczyzny” zarezerwowanemu zawsze dla głów państw, którym nadano suwerenną władzę. Tym zatem, co to źródło pisane nam ukazuje, jest swoisty mit genealogiczny suwerennej władzy: imperium magistratu jest ni mniej, ni więcej tylko vitae necisąue potestas ojca rozciągniętą na wszystkich obywateli. Nie sposób bardziej dobitnie powiedzieć, że pierwszymi podwalinami politycznej władzy jest życie całkowicie dające się zgładzić, które samo się upolitycznia poprzez swą możność bycia zabitym.

4.2 Z tego punktu widzenia zrozumiały staje się sens antycznego zwyczaju rzymskiego, o którym wspomina Waleriusz Maksimus, zgodnie z którym tylko niepełnoletni syn mógł stać pomiędzy urzędnikiem obdarzonym imperium i poprzedzającym go liktorem. Fizyczna bliskość przedstawiciela magistratury i zawsze towarzyszących mu liktorów niosących oznaki jego straszliwej władzy (fasces formidulosi i saevae secures)

1

Ibidem, s. 528.