418,419

418 Teorie litri.it•

szłości też tak pozostanie, bo nie da się s t e o r e ty z o w u i t« i ¹    11

ści, zamknąć jej, poddać regułom, co nie oznacza, że jej nu u • '¹

zawsze wykracza poza sposoby mówienia poddane włail/y » ...... ¹

centrycznego; ona zawsze jest i będzie tam, gdzie nic sięga 4.....

zoficzno-teoretyczna⁶⁹.

W kobiecej twórczości literackiej tkwiły więc potężne moi <    •* ■ '    ¹¹

zdolne nawet zakwestionować systemy filozoficzne. Cbcous, l<..... ■ h

Krytyka dycho-tomicznego uporządkowania świata

ty przez Jacques’a Derridę wątek dychotomicznego upor/ądk".......o u

Wyzwolenie poprzez pisanie

budowała opisane przez niego schematy binarne o doda t kowi a o i I" u | dobitniej wykazując podrzędność pozycji zajmowanej w kultm /. |u ¹ l it a także poddając krytyce narzuconą jej wtórność i zalcżnośi ml mę t *\i (u strzegane już nawet w samych anglojęzycznych słowach mmi u n i I n*ł czyźnie - wywodziła Cbcous - tradycyjnie przypisane zostało wn/yolkii m iMi ne, związane z kulturą,jasne, pozytywne i zajmujące wysoką po/yt w hierarchiach i porządkach. Kobiecie zaś - to, co bierne, zwią/ttnił • lutlitt# ne, negatywne i zajmujące niską pozycję we wszelkich hicruri hitu li /In iklty torki Śmiechu Meduzy, nie oznaczało to jednak wcale, że nalepy nły .. •.I-i * | kim stanem rzeczy - istniejąc w świecie na prawach nm /uCOftM li pM czyzn i doświadczając negatywnych skutków męskiej dominat |l * o sferach życia, kobiety mogą wyzwolić się z zastanego układu n l.n |i b tę znów dostrzegała Cbcous w pisarstwie. Ono właśnie pisała

zawiera w sobie możliwość zmiany, jest miejscem, z któi się wywrotowa myśl, ruch wyprzedzający przemianę su i kulturalnych⁷⁰.

Ćcriture

mascuhne

Opisywany na różne sposoby przez badaczki franc uskle cego, bardzo mocno związany z kobiecą seksualnością i i talem, Włalplłsśi otwarty i zmienny, różnił się wyraziście od pisarstwa męi Iirgo l/Hunm linę) - połączonego z męską seksualnością i intelektem, a żalem |t»d»łikłs|Ulowego i jednoznacznego, monotonnego i skupionego na okieidimyin • ilu I lii go to właśnie w kobiecym pisarstwie tkwiły owe rcwolui v|im polem |» i I zmienić paradygmaty, skostniałe konstrukcje myślowe i *»tV rymi posługuje się świat kultury zachodniej.    1

Krytyka myśli Freudowskiej

Równie ważnym wątkiem feminizmu ponowne ze mm go ulntai mniana krytyka myśli Freudowskiej, zapoczątkowana już rykańskie - Fricdan, Fircstonc i Millett. Zwłaszcza zaś /*« zoginizmu, a także biologicznego determinizmu i punseliMialł/inu ł spektywy ponowoczesnej podejmowana była także krytyka I >. kobiety jako istoty niedoskonałej oraz podkreślanej prze/ ant nie •^Ir

"" 11. Cbtoui, Śmiech Meduzy, nf> cit., a. i ⁷" Ibidem, a. i s i •

419

1,1    „y,h zazdrości o penisa jako istotnego czynnika w procesie dojrzewania

Miii w ślad za tym - przypisywania kobietom „skaz charakteru” (w postaci kii , mu, próżności i wstydu) wynikających z poszukiwania sposobów kompen-, p i, _r.r |(ustawowego braku. Szczególnie zaś ponowoczesne tropicielki anty-, ,110 mych wątków freudyzmu podważały konkluzję tych wywodów: wy-,, .mi< moralnej niższości kobiet. Z kolei w myśli Lacanowskiej i w dokona-i _r, , I .acana reinterpretacjach Freuda feministki francuskie znalazły tyleż ,,l, Iuniżające kontrowersje,co inspirujące. Zdaniem badaczek feministycz-I, ,,l. ,,viiyin przejawem represjonowania kobiet stało się w myśli Lacana pod-_{( (}.||,Mwywanie kobiet „prawu ojca” i narzucanie im męskiego języka, a zara-,    n go porządku symbolicznego, który wymagał obalenia.Ta sugestia nie

, im pociągnąć za sobą bardzo istotnych konsekwencji.

|i iIihK, według Luce Irigaray, do wykorzystania tych możliwości konieczna lilii i ulik,dna zmiana perspektywy - wszystko bowiem, co wiadomo było za-* . I ,ilu, lach w tradycji zachodniej, okazywało się wiedzą konstruowaną

Freuda

koncepcja skaz charakteru

..Niepoznawal-ność" kobiety

i u^nkli | prispcktywy. Zmiana wizerunku „fallicznej kobiety”, jaki utrwalił się a ii | I i .u Ivi ji, wymagała zatem bardzo uważnej analizy tekstów filozoficznych j I 11 liuiiiiiilitycznych stworzonych przez mężczyzn, analizy, w toku której po-ti iii ^imi.it podważone podstawy konstrukcji pojęciowych, wpływających na i ilu uv,mię (ego wizerunku. Kontynuując wątki rozpoczęte przez filozofów i /ennych (zwłaszcza Deleuze’a i Derridę), Irigaray postrzegała również łj-limlfilil niyi.l filozoficzną jako zdominowaną przez pojęcie „tożsamości” ukon-Ihuiiiii | przez wielkie systemy filozoficzne wyłącznie na zasadach męskich. t u | pi inju lciywy tożsamość kobieca mogła być rozumiana jedynie jako nega-

" ‘ ........i lub zdefektowane odbicie tożsamości męskiej (w tym miejscu znów

i 11 mini się w myśli Irigaray bardzo mocny wątek krytyki Freuda, a także Pla-¹    I', u n'/|ii',/a, Hegla czy Nietzschego). Irigaray zdecydowanie sprzeciwiała

My niHihri ni „.i i kobiet w zdominowanej przez fallocentryzm przestrzeni sporni'" I i luil n u owej i, by tak rzec, po derridowsku przekonywała, że na mocy tra-i' "i* i tli/\i znej także różnice płciowe mają charakter aksjologiczny - w kul-¹ ‘ i, hmlnlcj stanowią one hierarchiczne opozycje, a ich hierarchia była za-Imhirl niekorzystna. Dlatego też, zdaniem Irigaray, należało dokonać 'i»tnilii ji struktur fallocentrycznych (lub, jak mówił Derrida, fallogocen-i'¹). poddać gruntownej krytyce monolityczny męski podmiot i otwo-

..Kobieta

falliczna”

Tożsamość

kobieca

Dekonstrukcja struktur fallo-gocentrycznych

Mildł |,i, • |iica*M Dcrridy określenie „fallogocentryczny”odnosi się do tradycyjnego mode-i, linilnliij inyilli filozoficznej, w którym obowiązujące wzorce racjonalności narzucili męż-, •,,! 1 m luóiyin mężczyzna i jego seksualność występują jako norma,zaś kobieta i jej sek-'•imw m| tylko pochodną. Derrida równic krytycznie odnosił się do ustanowionej jeszcze ■ ąuim i, niio/.ytncj filozofii greckiej opozycji mężczyzna - kobieta, uznającej to, co mę-"i pi, i miilne i nadrzędne, a to, co żeńskie - za pochodne i podrzędne. Jego koncepcje ii, -u, ImhI/o inspirujące dla krytyki feministycznej - zarówno francuskiej,juk i amery-ltb| Na gimiele amerykańskim poglądy Dcrridy wywarły największy wpływ na Gayatri

......... ^Lipivuk (która m.in. przetłumaczyła na angielski O uramatologit) i na Barbarę

I i.m<hii jedną z czołowych dekonstrukcjonistrk, a zarazem feministek amerykańskich.