WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH434 I

418

p. Legge w największym porządku. PI a tli, którego o nierozwagę posądzać nie można, ictóie nawet aż do r. 841. Lecz już przy wystąpieniu trzeciej dynastii okazał się błąd w obliczeniu czasu, wynoszący około 11 lat, t. j. że to wydarzenie albo na r. 1122 albo na 1111 pr. Ckr. przypada. Czasów zaś pierwszej dynastyi, jako też panowania Tao lub Szing> znawcy chińskich dziejów nie zdołają dokładniej ustanowić, tylko tak, że ostatnie na 19 lub 20 w^ek pr. Cli. przypada *). Liczby lat zatem, sięgające jeszcze wyżej, nie są krytycznie uwierzytelnione.

Państwo chińskie przetrwało jednak dotąd 4000 lat prawie, w ciągu których taką samą niejako chorobę rozwojową przebyło jak i niemieckie państwo w średnich wiekach, t. j. okres upadku cesarskie j władzy i powstania małych samodzielnych rozbójniczych państewek, aż nakoniec pod panowaniem cesarza Thsin władza rządu napowrót się ustaliła, potężniejsza i silniejsza jak nigdy poprzód. W obec takiej trwałości państwa przedstawiają się utwory państwowe ludów nad-jśródziemno morskiego plemienia, panowanie Chaldejczyków i Assyryj-czyków, Babylon i państwo Achaemer Aów, a nawet rzymskie jako utwory znikome; jeden tylko Egypt, z szeregiem swych królewskich rodów, sięgającym aż do 89 wieku pr. Chr., przedstawia się godnym naszego poważania i czci. Lecz ⁺ak samo, jak w dolinie Nilu na długo przed MenesSjem ludzkie społeczności żyć i bytować musiały, tak i w Chinach latopis rządów rozpoczyna się od czasów ustalenia się społecznego porządku i prawa. Pod panowaniem cesarza Yi, założyciela pierwszej dynastyi, kopią już kanały, w radzie korony minister robót publicznych zajmuje stanowisko wpływowe a podatki państwowe rozkładają się na posiadłość ziemską według jej urodzajności²). W starożytnych Chinach istniała już ruchliwa wielce policyja, paszportu, dozór przy bramach, zakaz polowania w czasach lęgnięcia się, zwierząt, ochrona jaj w gniazdach ptaków śpiewających od ich zaborców, zakaz noszenia broni również i szybkiej konnej jazdy po ulicach miast i t. d. Gdybyśmy chcieli iść za podaniem z r. 282 po Chr. toby wy-

^T) Legge, Chinese classics. Pan; III, Prolegomena str. 102. John Chał-mers wykazał, że w czasie od r. 2154 do 1718 pr. Chr. zauważano w Chinach nie mniej jak 16 zaćmień słońca w gwiazdozbiorze niedźwiadka, że zatem rzeczą trudną jest dociec, które z tych zaćmień rzeczywiście miejsce miało pod panowaniem cesarza T s z u n g - k a n g.

-) J. H, Plath. Verfassung und Verwaltung t hinas unter den dłiei ersten Dynastieen. Munchen 1865, str. 82.

http://rcin.org.pl