42008 skanuj0003 (214)

Myślenie przyczynowo-skutkowe możliwe jest dzięki rozwinięciu zdolności I wewnętrznego odwracania czynności lub wyobrażonego stanu rzeczy oraz (jakofl następstwa) zdolności do decentracji poznawczej (polega ona na umiejętijH ujmowania cech rzeczywistości z różnych punktów widzenia i na zintegrowaińB w bardziej obiektywny i wielostronny obraz stanu rzeczy). Ten typ myśleniai paji wia się także dzięki zdolności do tworzenia sekwencji (słownych, ruchowych! ram lowych) oraz tworzenia serii, czyli porządkowania obiektów w rosnące lub malej szeregi ze względu na określone kryterium (wysokość, liczebność elemenfl ciężar, itp.).

Zakres zastosowania myślenia do rozwiązywania problemów jest tym więtil im więcej dziecko potrafi ująć elementów, z których składa się całość a także m więcej rozumie relacji zachodzących między częściami całości czy między całośj mi.'Dotyczy to także rozumienia rzeczywistości zarówno fizycznej, jak i społecsfl Późne dzieciństwo to okres, w którym nieustannie doskonali się rozumienii \n! jemnych relacji zachodzących między całością i jej częściami oraz w obrębie ukbfl samych części. To także moment rozwoju zdolności do dokonywania różnycftH syfikacji w tym zakresie, tworzenia klas kategorii pojęciowych oraz rozwoj^H semantycznych (Kielar, 1980). W tym okresie stopniowo doskonalą się sprawiS związane z używaniem pojęć abstrakcyjnych. Pod koniec późnego dzieciń^B kiedy dziecko wejdzie w etap myślenia formalnego, będzie w stanie znacj wykroczyć poza dotychczasowe umiejętności, używając tych samych procefl umysłowych - tworząc klasyfikacje hierarchiczne i wielowymiarowe sieci retfl między pojęciami.

4.2.2. Rozwój rozumowania moralnego

Wraz z rozwojem poznawczym wzrasta u dziecka zdolność do rozumovAa moralnego, tj. analizowania i oceniania zdarzeń i sytuacji w kontekście nak^fl zakazów oraz norm społecznych. Rozumowanie moralne ma wpływ na zachol^H dziecka; ważny jest więc poziom rozwoju tej sfery u dziecka.

Model rozwoju moralnego J. Piageta

J. Piaget (1967) uważa, że dzieci uczęszczające do szkoły w okresie późffl dzieciństwa, znajdują się najpierw w tzw. stadium realizmu moralnego (5.—7^H a następnie przechodzą przez stadium relatywizmu moralnego, które trwa od otafl 8.-11. r.ż. Realizm moralny w rozumowaniu dziecka oznacza, iż reguły społdH (jeżeli są dostrzegane) są przez nie traktowane jako realnie istniejące, narzd^B z zewnątrz (moralność heteronomiczna) i tak jak prawa fizyczne nie podlegli dyskusji ani zmianom. Oznacza to również, że należy je zawsze i bezwzględnie ■■ pektować; można powiedzieć, że chodzi tu o przestrzeganie litery, a nie dudfl reguły. Dotyczy to zarówno nakazów i zakazów wydawanych przez dorosłye^^B i reguł obowiązujących w zabawach dziecięcych.

Konsekwencją takiego kategorycznego nastawienia jest wiara w immaneoa^ sprawiedliwość, tzn. przekonanie, że złamaniu czy naruszeniu reguły (naweS^J

136