43048 P1170364

tu

70

Marek Gedl

Ryo. 3. Kietrz, po w. Giubozyco. Rozmieszezenie stanowisk kultury łużyckiej twórcą. I oych jeden kompleks osadniczy. 1 — osada, 2 — cmentarzysko Fig. 3. Kietrz, distriot do Ołubczyoe. Disposition des stations de la oivilisation lusaowm* ! formant un ensemble d'habitat. 1 — habitat, 2 — emiutiórc

Na terenach lessowych podczas badań powierzchniowych natrafia się także głównie na pozostałości osad. Natomiast cmentarzyska bardzo często są zupełnie nieuchwytne podczas rozpoznania powierzchniowego. Grób; zalegają przeważnie głębiej od zasięgu pługa, który nie wywleka w ten sposób skorup na powierzchnię. Typowym przykładem może tu byó ogromne cmentarzysko w Kietrzu, zupełnie nie uchwytne na powierzchni, także w częściach zajętych dawniej przez pola orne.

Zupełnie inny charakter mają stanowiska kultury łużyckiej na obszarach górskich. Tutaj niejednokrotnie osadnictwo zupełnie oddala się od rzek czy potoków i wychodzi na wzniesienia lub nawet na średnio wysokie gir;. Typowy przykład stanowić tu może, mająca liczne ślady osadnictwa ludności późnej fazy kultury łużyckiej,góra Grójec (612 m n.p.m.) pod Żywcem. Osadnictwo koncentruje się tu szczególnie w partii podszczytowej, zaopatrzonej w źródełka wodne. Podobne zjawiska stwierdzamy też na innyoh obszarach podgórskich i górskich. Na przykład ślady osadnictwa, też z późnej fazy kultur; łużyckiej, na szczytowej partii góry Grodzisko (623 m n.p.m.) położonej w paśmie Cietnia, pomiędzy dolinami Stradomki i Krzyworzeki, kolo Pozna-chowie pow. Myślenice.

Prowadzenie badań poszukiwawczych na tych terenach jest w znacznym stopniu utrudnione. Stanowiska archeologiczne na terenach górzystych uległy w ciągu stuleci daleko posuniętemu zniszczeniu na skutek rozmycia warstwy kulturowej przez wodę i przemieszczenia materiałów zabytkowych.

Niejednokrotnie nawet na grodziskach, gdzie obecność wału utrudniała całkowite rozmycie powierzchni obiektu, szczątki dawnej warstwy kulturowej zachowały. się jedynie u stóp wału, przykryte jego rozwalinami, lub też w postaci zraywów w wypeinisku dawnej fosy. Natomiast szereg osad otwartych uległ na pewno całkowitemu rozmyoiu. Dalsze utrudnienie, spowodowane jest znaczniejszym niż na innych terenaoh zalesieniem lub zadamieniem powierzchni terenu. To praktyoznie uniemożliwia odnalezienie ewentualnych materiałów zabytkowych przykrytych ściółką leśną lub tkwiących w darni. Niektóre ze stanowisk nie zostały rozmyte przez wodę, lecz wręcz przeciwnie, przykryte utworami naniesionymi przez wody. Przykład takiego obiektu stanowić może część cmentarzyska w Chodorówce. Cmentarzysko to położone na terenie stożka napływowego dolinki małego strumyka uchodzącego w tym miejsou do doliny Sanu, zostało w części przykryte ziemią naniesioną przez strumyk podczas wysokiego stanu wody po burzach ozy ulewach. Groby w tej częśoi cmentarzyska zalegały na głębokości 150 - 170 cm i ewentualne ich odkrycie podczas badań powierzchniowych byłoby absolutnie nierealne.

Dalszą trudność stanowi to, że osadnictwo na terenach górskich często nie jest bezpośrednio powiązane z głównymi rzekami czy potokami i wcale nie sadowiło się wyłącznie na skraju terasy wzniesionej ponad obszar dolinny, jak to ma miejsce na terenach nizinnych. Dzięki bogatemu nawodnieniu osadnictwo śmiało wdzierało się na nasłonecznione stoki i nawet na partie przy-szczytowe wzgórz, nieraz nawet dość znacznie wyniesionyoh ponad poziom dna doliny. W tej sytuacji prowadzenie poszukiwań powierzchniowych na terenaoh podgórskich czy górskich przy zastosowaniu metod wypracowanych na terenach nizinnych zazwyczaj zawodzi. W miejsce systematycznej penetracji całości obszarów nadrzecznych bardziej efektywne jest tutaj inne podejście. Polega ono na szczegółowym badaniu powierzchniowym, połączonym z małymi sondażami poszczególnych obiektów wytypowanych na drodze szczegółowej analizy materiału kartograficznego i wstępnego rozpoznania terenowego.

QUELQUE8 TRAVATJX DE RECHERCHE SUR LE COLON1SATION DE LA POPULATION DE CIYTLISATION LUSACIENNE EN POLOGNE DU SUD par

MAREK GEDL (Kraków)

Rćsumć

L'uutour ćva!uo 1’utilitć des genrea divers de rocherchea effeotuóos sur place pour 1'ćlude do la colonisntion de la populntion de oivilisation lusacienno en Pologne du sud. Enmiito, il caraotćrise la oolonisation de eetto populntion, en dćhnissant un oertoin nombre d'unitćs torntormlos locales, aćparćes los unos des autres par des rźgioris non colonisćes