43087 SAM69

mm,

mc rosyjskiej wojny domowej dali do zrozumienia bolszewikom, że z polskiej strony nie grozi im atak.

Jednocześnie Polska popierała niepodległościowe dążenia tych narodów, które chciały się uniezależnić od Rosji - a więc wszystkich narodów bałtyckich, Ukrainy, narodów kaukaskich, zwłaszcza Azerów i Gruzinów.

Szybko jednak doszło do konfliktu również z bolszewikami, z którymi zresztą toczono walki na Kresach Wschodnich, choć na ograniczoną jeszcze skałę, niemal od początku 1919 r. Rząd radziecki wprawdzie składał Polsce propozycje zawieszenia broni, lecz czynił to ze względów propagandowych. Bolszewicy uważali bowiem, że ich celem powinien być „eksport rewolucji” poza granice Rosji, a więc także doprowadzenie do przejęcia przez zrewolucjonizowane masy władzy w Polsce, przy ewentualnym wsparciu Armii Czerwonej (Lenin. Trocki). Zakładali oni także połączenie sił z rewolucjonistami niemieckimi i dalszą ekspansję w Europie, a odradzająca się Rzeczpospolita stała tym planom na przeszkodzie.

Konflikt na Wschodzie był jednak nieunikniony także ze względu aa pewne koncepcje, które były rozwijane w Polsce i których głównym wńm: i u przedstawicielem stał się Józef Piłsudski. Założenia te były krytykowane przez część polskich polityków, takich jak Roman Dmowski esy Wincenty Witos.

Dwkisiwnii się w odniesieniu do nich nazwą koncepcja federacyjna bądź idea jągńJlnńska, a później echem tego programu stała się tzw. kretrm-a nwdrmimrzą w koncepcji federacyjnej chodziło z grubsza o doprowadzenie do powstania między Niemcami a Rosją, pod przewodnictwem Pniaki, bloku państw połączonych ze sobą wspólnymi więzami. Piłsudski uważał, ze niektóre z tych państw mogą być z Polską w ścisłym kontakcie, np. w ramach federacji (Litwa. Ukraina, z pewnymi zastrzeże niwni także Białoruś), a inne byłyby całkowicie niezależne od Polski, a związane jedynie poprzez sojusze polityczno-wojskowe (Węgry. Rumunia. Łotwa. Estonia, nawet Jugosławia i Finlandia). Rzecz-

pospolita wyrastałaby w tej konfiguracji na swego rodzaju regionalne mocarstwo, a ta konstelacja miała wzmocnić sity wszystkich tych mniejszych krajów i zabezpieczyć je przed ekspansjonizmem niemieckim z jednej strony i rosyjskim z drugiej.

Była to koncepcja bardzo ambitna, lecz niezwykle trudna do zrealizowania, a w ówczesnych realiach prawie niemożliwa. Po pierwsze. Polska uwikłała się w konflikty terytorialne z Litwą (o Wilno), Ukraińcami (o Lwów i tzw. Galicję Wschodnią) i Czechosłowacją (o Śląsk Cieszyński). Generalnie i Ukraińcy, i Litwini nie chcieli wspierać Polski, gdyż w koncepcji federalistycznej widzieli przede wszystkim polski ekspansjonizm.

Tymczasem Armia Czerwona, zgodnie z przewidywaniami Piłsudskiego, skierowała swoje sfly ku zachodowi. Na zajętych terytoriach proklamowana została 1 stycznia 1919 r. w Smoleńsku marionetkowa Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, przekształcona 27 lutego 1919 r. w Litewsko-Białoruską Socjalistyczną Republikę Radziecką (tzw. Litbiel) z władzami złożonymi w dużą części z komunistów polskiego pochodzenia. Dnia 12 stycznia 1919 r. Naczelne Dowództwo wydało rozkaz przeprowadzenia rozpoznania do rzek Niemen i Szcza-ra, a następnie 12 lutego aż po Bug. W ten sposób rozpoczęła się operacją „Cel Wisła".

Pomiędzy niepodległą Polską a Rosją nie istniała wówczas żadna uznawana przez obie strony granica państwowa. Oprócz wchodzącej przed rozbiorami w granice Rzeczypospolitej prawobrzeżnej Ukrainy, kwestią sporną pozostawał status terytoriów położonych pomiędzy etnicznym obszarem polskim a obszarem przedrozbiorowego Wielkiego Księstwa Litewskiego. W konsekwencji konflikt o te ziemie był nieunikniony. Po tym, jak stanowiąca bufor bezpieczeństwa niemiecka armia okupacyjna, pozostająca na tych terenach w chwili zakończenia I wojny światowej, wycofywała się, musiało dojść do bezpośredniego spotkania wojsk polskich i bolszewickich oraz próby określenia statusu tych ziem.

29 ■