43475 Nartowska Różnice indywidualne0017

partnera. Czasem może to być zdarzenie, w którym śam obserwator bierze udział, powinien wtedy rzetelnie zapisać również własne reakcje i zachowania, nie komentując ich ani usprawiedliwiając, jeżeli okazały się błędne z punktu widzenia wychowawczego lub konflikt pogłębiły. Ponieważ zdarzenia przebiegają szybko i pojawiają się nieraz w sposób nieoczekiwany, a warte są odnotowania, obserwując je staramy się dokładnie zapamiętać ich przebieg czyniąc zapis bezpośrednio po zdarzeniu. Każda zwłoka w czasie zwiększa prawdopodobieństw®¹ nie zamierzonej modyfikacji zapamiętanego obrazu, gdyż zostaje on przekształcony przez różne czynniki, zarówno zewnętrzne, np. przez komentarze innych osób, jak i wewnętrzne, takie jak pobudzenie emocjonalne obserwatora, gdy brał udział w zdarzeniu, utrwalony stosunek do osób uwikłanych w zdarzenie lub własne przemyślenia na temat tego incydentu.

Obserwacja topograficzna jest techniką, która ułatwia śledzenie zachowania kilkorga dzieci jednocześnie. Można ją stosować tylko w takich sytuacjach, gdy wybrana grupa dzieci wykonuje analogiczne czynności nie zmieniając swego miejsca przez pewien czas (przy stolikach, w kręgu wokół nauczycielki itp). Przed przystąpieniem do obserwacji przygotowujemy graficzny plan usytuowariia dzieci, oznaczając ich inicjałami miejsca przez nie zajmowane. Ustalamy rodzaje zachowań, które nas interesują, przy czym dla łatwiejszego notowania każdemu przewidywanemu zachowaniu przyporządkowujemy określony znak (wybrany przez nas symbol), tworząc w ten sposób kod, którym posługujemy się w czasie obserwacji. Obserwując spoglądamy kolejno na każde dziecko,, notują© obok jego inicjałów znak będący odpowiednikiem tego zachowania, jakie w tym momencie spostrzegliśmy, potem przenosimy wzrok na następne dziecko, notując jego zachowanie *itd. Czas zatrzymania wzroku na każdym dziecku powinien być taki sam, nawet wtedy* gdy. zachowanie dziecka nie zmienia się; najczęściej wynosi on od kilku do kilkunastu sekund. Jeżeli w tym krótkim momencie dziecko zmienia swoje zachowanie, uzyskuje kilka symboli w zapisie, natomiast jeżeli 'jest to jeden rodzaj zachowania, to przy symbolu wpisujemy poziomą kreskę. Gdy dokonamy obserwacji i zapisu zachowania ostatniego ż wybranych dzieci, powracamy do pierwszego, ponownie notując spostrzeżone zachowania itd. W ten sposób postępujemy przez 10—20 min. uzyskując znaczną liczbę jednostkowych spostrzeżeń. Obserwując sześcioro — ośmioro dzieci otrzymujemy w ciągu 1—2 min. co najmniej jeden zapis przy każdym nazwisku i co najmniej 10—15 zachowań w ciągu trwania całej obserwacji.

Po zakończeniu obserwacji możemy wykorzystać dane _rw rozmaity sposób. Na przykład uzyskać odpowiedź na pytanie: jakie formy zachowań występowały najczęściej, a jakie były rzadkością, które z obserwowanych dzieci odbiega najbardziej od pozostałych pod względem różnorodności zachowań (i jakich), pod względem stabilności zachowania itp. Przeprowadzając obserwację tą samą techniką, lecz w innej sytuacji, która może wywołać podobne zachowania (utrzymujemy te same kategorie zachowań i ten sam kod), możemy dość ściśle określić różnice w zachowaniu, wywołane zmianą sytuacji, lub stwierdzić stałość zachowania niektórych dzieci. Jeżeli zachowania dziecka w wy-