43886 P1060534

84 Włród znaków i struktur

□a nich, i tak powstaje współistnienie i konkurencja bardzo wielu., ró wja©ległycb norm estetycznych. Bywają wypadki - zwłaszcza w folklorze - że estetyczne normy przeżywają całe stulecia. Jest na przykład faktem ogólnie znanym, że „w formach architektonicznych kierował się chłop zasadami późnego renesansu i baroku; dla bielizny, stroju i jego ozdób miarodajne były formy miejskiego i szlacheckiego stroju z różnych epok mody od początku wieku XVI; pierwowzór ornamentalnej dekoracji malowanej, rzeźbionej, wyszywanej i aplikowanej znajdziemy w ornamentalnym malarstwie i rzeźbie późnego renesansu i baroku" („Ćeskoslovenskd vlastiv<Śda” VIII, Praga 19$), s. soi). W związku ze słowackimi wyszywankami ludowymi stwierdził V. Prazdk, że „lud słowacki jeszcze w XIX i XX wieku ozdabiał swoje wyszywaniu ornamentami renesansowymi, wprowadzonymi na Słowacji przez modę szlachecką w XVI i XVII wieku". Z poezji znajdującej się na granicy folkloru i twórczości artystycznej można przytoczyć - z lat trzydziestych i czterdziestych ubiegłego stulecia - napisy na cmentarzu w Albrech-ticach koto Pisku, zachowujące — łącznie z wierszem syUbtczaym - całą poetykę barokowej poezji widcu XVII i XVHI, czego dowodem jest na przykład porównanie pracy garncarza z pracą Boga-Stwórcy, typowy temat nie tylko barokowej, ale i średniowiecznej poezji, albo natu-ralistyczne odmalowanie toczonego chorobą ciała:

Z ach aśraafljA nepfestalo shaiłć maso padati,

Al v nich było zfetedln£ holć kosti Yidtri,

OUihj ii wupnńan skoro ecif pocAUa,

K rozmnożeni jejt bidy i ślepota pricahla. ¹

Z opisem tym wystarczy porównać niektóre opisy z utworów autentycznie barokowych, na przykład pochodzący z Pieśni o śmierci KoniaSa, cytowany przez J. Vlfka ([Dłjiny leski literatury //, i, >. 56); wynika stąd jasno, że w wypadku napisów z Albrechtic mamy do czynienia z autentycznym przeżytkiem barokowego kanonu poetyckiego w epoce, kiedy powstawał i ukazał się Maj Michy, najwybitniejsze dzieło czeskiego romantyzmu. W dwóch poprzednich przykładach (folklor czeski i słowacki) długowieczność normy tłumaczy się tym, że jest ona zamknięta w zwartym systemie charakterystycznych dla folkloru norm i funkcji (o czym niżej), podczas gdy w trzecim (napisy nagrobkowe) - skostnieniem gatunku poetyckiego, a mianowicie liryki religijnej, która była w okresie powstawania napisów formą już archaiczną.

Przywołaliśmy przykłady szczególnie wyrazistych przeżytków; przypadki tego rodzaju są stosunkowo rzadkie i możliwe tylko w szczególnych warunkach. Ale współistnienie różnorodnych historycznie norm znajduje się na porządku dziennym w dziedzinie estetycznej. I tak na przykład, jeśli spojrzymy na współczesną poezję czeską, zauważymy w niej oprócz struktury, którą ogólnie możemy nazwać powojenną (oczywiście z pełną świadomością, że jest to znowu konglomerat różnych kanonów, częściowo już w pewnym stopniu spetryfikowanych), kanon sym-bolistyczny, lumirowski, a nawet - gdzieś na peryferiach (na przykład w wierszach dla dzieci) - także kanon Ma-jowców, a więc w sumie cztery zbiory norm. Także w innych sztukach moglibyśmy stwierdzić istnienie kilku kanonów w dobie współczesnej, na przykład w malarstwie z pewnością wszystkie od impresjonizmu po surrealizm. Pewniejszym jeszcze świadectwem niż twórczość w tej czy innej sztuce byłaby statystyka recepcji, a więc na przykład dla literatury statystyka wypożyczeń bibliotecznych. Także poza sztuką można obserwować koegzystencję różnych norm; wiadomo powszechnie, że takie przedmioty będące nosicielami funkcji estetycznej, jak

1

Z chromych nóg nie przestało zgnile mięso padać, aż było w nich wyraźnie gołe kości widać, prawie cale jej oblicze pokryły strupy, a by pomnożyć jej nędzę, dołączyła się i ślepota, fbinrl-ih i cytat według publika rył 8. Roica, Starł napisy aa lih itufł kaptitkósb aa bibitocł v Albrecbticicb.