44199 SAM66 (2)

połtTyka mgranlana w XX I XXI wtofcu Główne kierunki. fakty, ludzie, wydmrzeti^

plebiscyt w celu określenia ostatecznego kształtu granicy polsko-niemieckiej na tym obszarze. Jednak już podczas obrad konferencji paryskiej wzrosło na Górnym Śląsku napięcie wywołane ostrą propagandą niemiecką i działalnością Grenzschutzu (117 Dywizja Piechoty pod dowództwem gen. Karla Hoefera skierowana na Śląsk w 1918 r. otrzymała nazwę Grenzschutz-Division [„Dywizja Ochrony Pogranicza¹'!, potocznie zwana Grenzschutzem) oraz rozwijającym się polskim ruchem niepodległościowym. Rosnąca w siłę konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa (POW) dążyła do walki zbrojnej o polskość Górnego Śląska jeszcze przed podpisaniem traktatu pokojowego. Początkowo ze względu na obawy, że mogłaby ona przekształcić się w rewolucję, próby te były hamowane przez poznańską Naczelną Radę Ludową i rząd warszawski. Jednak po ogłoszeniu postanowień traktatu wersalskiego na Górnym Śląsku proklamowano strajk powszechny, a 17 sierpnia 1919 r. wybuchło I powstanie śląskie. Po paru dniach walk siły powstańcze, słabsze od oddziałów niemieckich, zmuszone zostały do odwrotu za polską granicę obszaru plebiscytowego. Po ratyfikacji traktatu wersalskiego, w styczniu i lutym 1920 r., na Górny Śląsk przybyły oddziały wojsk angielskich, francuskich i włoskich, których celem było nadzorowanie przygotowań i przebiegu plebiscytu, a 11 lutego 1920 r. w Opolu rozpoczęła pracę Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa (na czele z gen. Henri le Rond). Jednocześnie wycofano wojska niemieckie. Pozostały jedynie niższe ogniwa administracji i policja niemiecka. W Katowicach powstał niemiecki, a w Bytomiu - Polski Komisariat Plebiscytowy z Wojciechem Korfantym na czele. Wydal on odezwę do Ślązaków, w której przedstawi! Polskę jako państwo ludowe, demokratyczne i dobrze zorganizowane, zapewniające obywatelom wolność i sprawiedliwość.

W krytycznej dla Polski sytuacji, w okresie ofensywy radzieckiej. Niemcy podjęły próbę rewizji traktatu wersalskiego oraz przekazania im Górnego Śląska bez plebiscytu. Wzmogła się też agitacja komunistyczna za oddaniem obszaru plebiscytowego Rzeszy. Gdy doszło do-dafkowo do rozdźwięków pomiędzy Francją i Wielką Brytanią, real-

na stała się groźba interwencji wojskowej Niemiec W związku z tyra Polski Komisariat Plebiscytowy wprowadzi! oddziały konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w stan gotowości bojowej (11 000 żołnierzy) i opracował plan na wypadek akcji zbrojnej Niemiec. W tym czasie niemieckim organizacjom udało się sprowokować zajścia antypolskie. W nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. POW wyda! rozkaz podjęcia działań powstańczych. Powstańcy likwidowali posterunki policji i administracji niemieckiej, nie atakując miast, gdzie stacjonowały oddziały wojsk alianckich. Opanowali powiaty katowicki i bytomski oraz część tamogórskiego i lubtinieckiego. W efekcie 24 sierpnia Komisja Międzysojusznicza wydala rozporządzenie o organizacji nowej, podlegającej władzom alianckim policji Górnego Śląska, złożonej w połowie z Polaków i w połowie z Niemców. Dzięki temu sukcesowi 11 powstanie śląskie zakończono 28 sierpnia podpisaniem w Bytomiu umowy między komisariatami polskim i niemieckim o zaniechaniu gwałtów.

Dnia 30 grudnia 1920 r. Komisja Międzysojusznicza ogłosiła regulamin plebiscytu, przewidujący prawo glosowania dla wszystkich osób, bez różnicy pici, w wieku powyżej 20 lat, które urodziły się lub mieszkały na obszarze plebiscytowym. W związku z tym rząd niemiecki dołożył wszelkich starań, by sprowadzić rzeczywistych bądź fałszywych emigrantów na czas głosowania; przybyło ich z Niemiec około 200 000 (z Polski zaledwie 10 000). Sytuacja pogorszyła się jeszcze bardziej, gdy 7 grudnia 1920 r. doszło w Gliwicach do utworzenia Komunistycznej Partii Górnego Śląska, z lewicy PPS i górnośląskiej Komunistycznej Partii Niemiec. Liczyła ona wówczas około 6000 członków i agitowała na rzecz solidarności z rewolucją radziecką, bojkotu plebiscytu oraz zwalczała dążenia do zjednoczenia tego obszaru z Polską. Sytuacja była o tyle niebezpieczna, że górnośląskie bogactwo przemysłowe miało Ogromne znaczenie dla odrodzonej Polski.

Plebiscyt na Górnym Śląsku odbył się 20 mara 1921 roku. Za Polską oddano 479 000 głosów, a za Niemcami - 708 000. W związku z naply-

23 ■