50524 SAM50

W^apaByto nStanlana w XX i XXI wieku Główne kierunki, fakty, ludzie, wyd***

Ta niestabilność moskiewskiej sceny politycznej i nieprzewidy. 1 wałność rozwoju sytuacji na Wschodzie po raz kolejny obnażyły po. ! Webę wprowadzenia nowych rozwiązań w kwestii bezpieczeństwa środkowoeuropejskiego.

Znając i po części akceptując dążenia państw wyszehradzkich, kraje NATO zmuszone zostały do podjęcia decyzji. Z jednej strony, pragnęły usatysfakcjonować aspirujące do Paktu środkowoeuropejskie stolice, a l drugiej, nie rozdrażniać Moskwy. Pośrednią koncepcją, mającą zadowolić obie strony, miał być projekt „Partnerstwa dla Pokoju" (JMP"). Koncepcję tę przedstawił na spotkaniu ministrów obrony państw NATO w Travemtinde 20-21 października 1993 r. se* krem obrony USA, les Aspin.

Idea .Partnerstwa dla Pokoju” byta odpowiedzią na zgłaszaną przez koję Europy Środkowo-Wschodniej gotowość wstąpienia do NATO. Uczestnictwo w tym programie nie byk) równoznaczne z gwarancjami bezpieczeństwa, jakich NATO udziela swym członkom w myśl art 5 traktatu waszyngtońskiego. Nie stwarzało także formalnych przesłanek do przyjęcia w szeregi NATO. Miało ono na celu: „rozwój współpracy i nfcnrae bezpieczeństwa; zapewnienie stabilności na kontynencie poprzez zwiększanie przejrzystości budżetów obronnych, umacnianie cywilnej kontroli nad wojskiem, wspólne ćwiczenia i planowanie obron* ne: uzyskiwanie przez partnerów zdolności do współdziałania z NATO w riene operacji pokojowych, humanitarnych i innych”.

Najogólniej mówiąc, oznaczał wyższy stopień współdziałania ani-m funkcjonująca już NACC. Nie przewidując początkowo gwarancji bezpieczeństwa, projekt ten nie przybliżał żadnego z państw do członkostwa w NATO. Warunkiem uczestnictwa w nim miało być wprowadzenie cywilnej kontroli nad armią i przejrzystych budżetów wojskowych. Jednocześnie sekretarz generalny NATO zapewniał, iż Sojusz jk zrobi nic przeciw Rosji ani nic, co mogłoby zagrozić jej bezpieczeństwu".

Nowa propozycji wywołała żywe reakcje wśród krąjów Grupy Wymekradzbc) oraz Rosji. Moskwa zdecydowanie przeciwstawiała

pfojcktom rozszerzenia NATO. Minister spraw zagranicznych, ugpaą Pnmakow. uznał program „Partnerstwa dla Pokoju" za zagrodę <S* interesów Rosji. Podobne opinie przedstawił Jelcyn 9 grudnia podczas wizyty w Kwaterze Głównej NATO. Poważną wymo-^ Huala także wojskowa doktryna Federacji Rosyjskiej z listopada 1993 roku. Zawarto w niej sformułowanie, iż na wypadek zagrożenia interesów Rosji, jej siły zbrojne mogą być użyte poza granicami kraju tu obszarze Uw. bliskiej zagranicy.

RiU zagranica (ros.: ÓJiiratHee 3apy6e»e, bliżnieje zarubieżje) tó okręcenie używane przez rosyjskich polityków i publicystów wobec pafetw wchodzących niegdyś w skład Imperium Rosyjskiego fZM|(lai Radzieckiego, uważanych przez nich za należące do „rosyjskiej strefy wpływów". Określenie to bywało również stosowane wobec krajów należących dawniej do RWPG i Układu Warszawskiego (w tym Polski), obecnie jednak używane jest głównie w stosunku do byłych republik radzieckich, będących członkami międzynarodowych organizacji powiązanych z Rosją (WNP, ZBIR)

Piństwa Grupy Wyszehradzkięj po przeanalizowaniu oferty „PdP" lyorify niezadowolenie. Pomimo deklarowanych wątpliwości i zastrzeli pastw środkowoeuropejskich, idea „PdP" została zaakceptowana jnei szefów dyplomacji NATO na konferencji w Brukseli 1-2 grudnia 1993 roku. Ostateczny kształt porozumienia miał być dopracowany pdrafi szczytu Sojuszu w styczniu 1994 roku. Okazją do zmmfcsto-nok niezadowolenia stało się spotkanie w ramach NACC, które się %)o 3 grudnia 1993 r. w Brukseli, gdzie polski minister spraw zagra-ocznych, Olechowski, powiedział: „Oczekujemy bardziej konkretnej wkcji na flasze potrzeby, aspiracje i gotowość wkładu w NATO. (...) Partnerstwo spełni nasze oczekiwania jedynie wówczas, gdy stworzy perspektywę członkostwa". Szef polskiej dyplomacji upomniał się Nritte gwarancje bezpieczeństwa dla nowych demokracji oraz stop-r*e włączanie ich w struktury NATO. fofardziej niepokojące z perspektywy państw środkowoeuropej-‘bcłjbyloto.że JPdP" nie dawało gwarancji członkostwa w NATO,

193 *