41176 SCAN0336

- jak na obrazie Matthiasa Griinewalda (+1528), w którym oprócz donicy z goździkami (symbol Pasji) pojawia się szklane naczynie z ze stawem cudownie rozkwitłych lilii, róż i rumianku.

Rumianek - jedno z ziół magicznych, zbieranych w wigilię św. Jana - miał posiadać moc odstraszania demonów. Poza tym należy do grupy roślin o leczniczej dobroci, które ze względu na swą niepozor-ność mogły podkreślać skromność Matki Boskiej.

Zaskakującą funkcję zyskuje lilia w obrazie Mistrza Ołtarza z Ortenberg

(wiek XV), ukazującym Matkę Boską ze świętymi w Rajskim Ogrodzie. W tym ujęciu lilia staje się cudownym wyrazicielem idei świętości, podawanym Marii przez św. Agnieszkę.

W malarstwie renesansowym lilia nie zanika. Efemeryczna wizja Matki Boskiej i śpiewających aniołów, autorstwa Sandro Botticellego (tl510) posługuje się motywem lilii dla wykreowania subtelnej zasłony, wyznaczającej obszar sacrum.

Oprócz lilii bardzo ważną rolę przypisywano róży. Już w starożytności uchodziła ona za kwiat kwiatów, symbolizujący zarówno kobiecość, jak i męską cnotę wstrzemięźliwości. W wiekach średnich istniało przekonanie, że róża jest tym bardziej cenna, że została znienawidzona przez diabła - z powodu pięknego i odurzającego zapachu, przypominającego zapach ciał świętych. W połączeniu z Matką Boską symbolizowała najwyższe piękno, czystość i nienaruszalność, a przez kolczaste łodygi kojarzyła się z ważnym symbolem Pasji - koroną cierniową. W literaturze chrześcijańskiej Maria bywa określana jako Pani Róża, Róża Szczególna i Róża Mistyczna, co doprowadziło do wykształtowania się przedstawień, ukazujących Matkę Boską z atrybutem w postaci czerwonej lub białej róży. Oprócz takich wyobrażeń powstały na początku XV wieku przedstawienia Matki Boskie dającej w Ogrodzie Różanym w Gaju Różanym. Dodatkowe wokół tego motywu, w sztuce nadreńskiej, a później w całej Europie północnej, narodziło się przedstawienie, w którym atrybut w postaci pojedynczej

róży czy różanego gaju zastąpiono motywem różanego żywopłotu bądź różanej altany. Do najwcześniejszych ujęć tego typu należy dzieło Stephana Lochnera (+1451). Obraz przedstawia Matkę Boską z Dzieciątkiem, zasiadającą na łące pełnej ziół. Wokół Madonny widzimy krąg muzykujących i rozmodlonych aniołów. Dwa z nich rozwieszają altembasową tkaninę, na tle której prezentuje się

na środku:

Sandro Botticelli Madonna z Dzieciątkiem i ośmioma aniołami

z lewej poniżej:

Stephan Lochner Madonna w altanie różanej

Hans Burkgmair Madonna z Dzieciątkiem

styczeń - marzec 2000 PANACEA