45662 Obraz62 (4)

• Sielanka ziemiańska? •

który miał dodatkowo przysporzyć mocy pochwale wsi przez odwołanie się do —- nie jedynego zresztą w tym utworze — nurtu tradycji antycznej.

Jak to zwykle bywało u Kochanowskiego, połączenie elementów o różnym pochodzeniu dokonane zostało w sposób mistrzowski: ową „bukoliczną” strofę poprzedza dwuwiersz wprowadzający w jej nastrój, zrastający się z nią w jedną całość:

^{g :} [...] A rozliczni ptacy wkoło Ożywają sie wesoło.⁴⁷

(w. 39-40)

Motyw śpiewu ptaków nie występował w przytoczonym wyżej fragmencie Eklogi VI; pochodzi on z epodu „Beatus ille”, gdzie jest jednym ze składników opisu miłego miejsca (locus amoenus):

Jak milo spocząć w położystej trawie lub pod cienistym dębem starym: gdzie rzeczny nurt w urwistych brzegach bieży, gdzie ptasząt wdzięczne narzekanie, listowie szemrze, wód strumienie ciurczą i sen sprawiają niespodzianie.

W pieśni Kochanowskiego motyw śpiewu ptaków odgrywa rolę kunsztownego łącznika między dwoma elementami obcymi epo-dowi Horacego. Zauważmy bowiem: po strofie dotyczącej polowania (w. 33-36), wyraźnie wzorowanej na poecie rzymskim, w w. 37-38 mówi się o rybołówstwie (element kolorytu lokalnego, motyw ten nie występuje w „Beatus ille”), by potem — niejako nie opuszczając owego przyjemnego miejsca nad wodą — za pomocą właśnie owego dwuwiersza, znów horacjańskiego z pochodzenia, wprowadzić nieobecny w utworze Horacego obraz igrających stad, pasterza grającego na fujarce i skaczących faunów.

Może ktoś powiedzieć, że dzielimy włos na czworo, badając w wierszu Kochanowskiego nakładające się na siebie różne warstwy antycznych inspiracji. Przecież bez względu na to, czy poszczególne motywy pochodzą od Horacego, czy od Wergiliusza, wszystkie one łączą się ze sobą w obraz typowo bukoliczny; przecież i Horacy w swym opisie „locus amoenus” czerpał z topiki ukształtowanej przez sielankopisarzy greckich.

Rzeczywiście, drobiazgowe tropienie źródeł poszczególnych motywów nie ma większego znaczenia przy podejściu „mitogra-ficznym”, przy rekonstrukcji archetypów obecnych w poezji zie-

47 Zob. A. Karpiński, „Wsi spokojna, wsi wesoła" (Pieśń Parmy XII i problem retorycznej kompozycji), „Poezja" XV, 1980, nr 8-9, s. 78-84; autor łączy ten dwuwiersz z następującą po nim strofą w jedną całość pełniącą funkcję czwartej części retorycznej argumentacji.

67