46012 obraz8 (21)

Jeszcze lepiej można to zobaczyć przy analizie pewnych ćwiczeń medytacji jogicznej. Przed chwilą widzieliśmy, w jakim sensie symbolizm śmierci mistycznej został zrewaloryzowany przez tantryczne gczod. Znajomość stanów post mortem osiągana jest również przez ćwiczenie, o którym wspomina Swa Samhita: pewna medytacja pozwala joginowi antycypować pośmiertny proces resorpcji. A ponieważ jogiczna sadhana zawiera kontekst kosmiczny, medytacja ta objawia również proces, przez który Kosmos periodycznie się roztapia⁷.

Innym tradycyjnym tematem inicjacyjnym podjętym i zrewaloryzowanym przez jogę i buddyzm jest temat „nowego ciała”, w którym inicjowany się odradza. Sam Budda głosi, że pokazał swym uczniom środki stworzenia na bazie ciała cielesnego „innego ciała”, ukształtowanego z „substancji intelektualnej” irupim manomajam)^s. Z kolei hathajogini, tantrycy i alchemicy starają się za pomocą swych technik osiągnąć „ciało boskie” (divja dęba), absolutnie duchowe (czmmaja) lub przekształcić ciało naturalne, które jest „zielone” (apakwa), w ciało doskonałe, „dojrzałe” (pakwa)⁹. Święcenia mnichów buddyjskich zawierają pewne rytuały, które zachowują jeszcze swą strukturę inicjacyjną⁵⁰. Ponadto klisze inicjacyjne licznie występują w mitach i legendach buddyjskich. Wśród prób, jakim musi stawić czoło Ananda na Soborze w Radżagriha, aby zostać przyjętym do sangbi, występuje także przejście przez dziurkę od klucza^{1 2} - dobrze znana próba typu symplegadz-kiego. Z drugiej strony, legendy o Buddzie i innych, zarówno buddyjskich, jak i hinduistycznych świętych i mędrcach, podejmują niestrudzenie stare tematy inicjacyjne „wewnętrznego żaru” i płomieni tryskających z głowy tego, kto przekroczył kondycję ludzką¹². Gdy Ananda osiąga nirwanę, wybucha płomieniami, a jego ciało spala się w całości¹³.

Krótko mówiąc, odnajdujemy w Indiach te same pierwotne obrazy inicjacji tradycyjnych, obarczone innymi znaczeniami: pokawałkowanie ciała, śmierć i zmartwychwstanie, spłodzenie i nowe narodziny, próby i symplegady, uzyskanie nowego, nadprzyrodzonego ciała, magiczny żar. Choć różne mogą być cele, do jakich zmierza mędrzec, mag lub mistyk indyjski, wszyscy oni mają nadzieję na ich urzeczywistnienie przez techniki

___156

1

⁷ Śiwa-Samhita, I, 69-77; M. Eliade, Joga, s. 284.

^s Madżdżhima-Nikcłja, II, 17; por. Ananda K, Coomaraswamy, Some pali words („Harvard Journal of Asiatic Studies”, IV, 1939, s. 116-190), s. 144 nn.

⁹    M. Eliade, Joga, s. 294, 327.

¹⁰    Por. Paul Levy, Buddhism: a „Mystery Religion’V (London 1957).

2

   Zob. teksty w: Jean Przyluski, Le Concile de Rajagrba (Paris 1926-1928), s. 68.

¹²    Por. M. Eliade, Signijications de la ,,Lumiere interieure” („Eranos-Jahrbuch”, XXVI, 1958, s. 189-242), s. 196 nn. [Por. polski przekład: Doświadczenia mistycznego światła, przeł. Adam Ławski i Jacek Sieradzan, „Pismo Literacko-Artystyczne” cz. 1: nr 5, maj 1985, s. 99-129, i cz. 2: nr 6, czerwiec 1985, s. 70-95, oraz Przeżycia s'wiatłos'ci mistycznej, w: Mefistofeles i androgyn, przeł. Bogdan Kupis, opracował Robert Reszke (KR, Warszawa 1994), s. 13-77 - przyp. tłum],

¹³    Por. Paul Levy, op. cit., s. 95 nn.