46986 skanuj0019 (145)

245

Zasłona w ich umysłach i na naszych głowach: muzułmanki...

Znalazła w końcu pracę nauczycielki w islamskiej szkole podstawowej za jedną ósmą mojej pensji, mimo że miałyśmy podobne kwalifikacje.

Na kilka lat przed rewolucją irańską wśród studentów narastała tendencja do kwestionowania stosowności europocentrycznych koncepcji ról płciowych jako modelu dla irańskiego społeczeństwa. We wczesnym okresie rewolucji uzewnętrzniło się to w ulicznych demonstracjach, podczas których kobiety, w znacznej części należące do nienoszącej zasłony klasy średniej, zakładały zasłonę i symbolicznie odrzucały promowaną przez państwo ideologię genderową. Później, w 1980 r., po upadku szacha i ustanowieniu Islamskiej Republiki Iranu, islamski reżym wprowadził przymus noszenia zasłony. Używano sił policji, także paramilitarnej, by wymusić przestrzeganie nowego prawa. Pomimo swojej popularności reżym spotkał się z zaciekłym oporem ze strony kobiet (również niektórych noszących zasłonę), gdyż nowy przepis podważał ich demokratyczne prawa²³. Opór doprowadził do pewnych zmian i opóźnił narzucenie obowiązku noszenia zasłony. Po ponad dekadzie obowiązywania nowego prawa reżym wciąż spotyka się z oporem i buntem części kobiet - pomimo częstego stosowania kar, takich jak publiczna chłosta, więzienie i grzywna, jako środków egzekwowania zasłony. W rzeczywistości zarówno odrzucanie europocentrycznych wizji szacha, jak i sprzeciw wobec przymusu noszenia zasłony są wyrazami aktywnego oporu kobiet wobec narzuconych ról płciowych ustalonych przez państwo.

Islamski reżym nie był zainteresowany losem kobiet bardziej niż nowoczesne państwo szacha. Kobiety poniosły wysokie koszty, a ich demokratyczne prawa i wolność osobista zostały po raz kolejny zakwestionowane. Islamski reżym, częściowo świętując zwycięstwo nad nowoczesnym państwem szacha, częściowo jako środek realizacji wizji „islamskiego” Iranu, nie tylko wprowadził ścisłe zasady dotyczące kobiecego stroju, ale też cofnął wiele nieprzestrzeganych de facto reform irańskiego prawa cywilnego, które zapewniały kobietom ograniczoną ochronę w małżeństwie²⁴. Unieważnienie tych praw oznaczało, że małżeństwo czasowe, poligynia i rozwód na życzenie mężczyzny zostały w większym stopniu uznane przez prawo. Powrót do szariatu, prawa islamskiego, oznaczał również zakaz wykonywania zawodu sędziego przez kobiety. Nowa wizja ról płciowych wykorzystywana była również w celu wykluczenia kobiet z niektórych dziedzin studiów uniwersyteckich. Te niespodziewane zmiany stały się przyczyną trudności, poczucia niepewności i rozczarowania,

²³    W 1981 r. przeprowadziłam wywiady z muzułmańskimi aktywistkami. Niektóre z nich twierdziły, że prawo nakazujące zasłanianie nie było islamskie, gdyż tylko Bóg może sądzić muzułmanów. Nie było też wcześniejszych przypadków urzędowego karania kobiet, jeśli nie były one ubrane zgodnie z islamskimi regułami. Stanowisko to było popierane zwłaszcza przez Mujahedin-e Khalq, główną opozycyjną islamską organizację polityczną.

²⁴    Główną zaletą reform nie były praktyczne skutki, a ich przesłanie, zgodnie z którym państwo ideologicznie nie pochwalało poligamii ani rozwodu na życzenie męża. W przepisach tych było tyle społecznych i prawnych luk, że prawie wszyscy mężowie mogli je po prostu lekceważyć.