SPOŁECZEŃSTWO RYZYKA BIOMEDYCZNEGO = NOWE PROBLEMY MEDYCYNY I OPIEKI ZDROWOTNEJ
Prof. dr hab. Mieczysław Gałuszka Zakład Socjologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi
RYZYKO - risicare - włoski; odważyć się, (dotyczy wyboru decyzji, nie jest zaś nieuchronnym przeznaczeniem).
- rozi(k)- perski: los, dzienna zapłata; - risq - arabski; los, dopust boży,
- ar-risco - hiszpański; odwaga i niebezpieczeństwo,
- risk - angielski; hazard - Risiko - niemiecki; risque - francuski
* możliwość, że coś się nie uda; przedsięwzięcie, którego wynik jest niepewny,
* odważenie się na takie niebezpieczeństwo,
* prawdopodobieństwo powstania szkody obciążające osobę poszkodowaną niezależnie od jej winy, jeśli umowa lub przepis prawny nie zobowiązały innej osoby do wyrównania szkody.
Definicje ryzyka
* Ryzyko jako niepewność wyniku własnego działania: człowiek działa w warunkach nieznanych, niepewnych, niewyraźnych, gdy pojawiają się czynniki losowe lub własne ograniczenia poznawcze, np. niezdolność do prognozowania, nieznajomość reguł diagnozowania sytuacji, groźba nieznanych strat, których natura nie jest znana.
* Ryzyko wynikiem świadomie podjętej decyzji o potencjalnej stracie lub szkodzie - w procesie tym dochodzi do poznawczego bilansowania korzyści i strat własnego działania. Takie decyzje nazywamy ryzykownymi. Ważna jest strategia zarządzania ryzykiem w rzeczywistych sytuacjach zagrożenia, jak np. wybuch wojny, awaria urządzeń technicznych, kataklizm, zanieczyszczenie środowiska.
* Ryzyko jako podejmowane przez człowieka działania o nieznanym, niepewnym lub problematycznym wyniku z narażeniem na niebezpieczeństwo, szkodę lub stratę. Możliwość straty: -nieosiągnięcia zamierzonej wartości (strata potencjalna);
- utraceniajuż wartości zdobytej (strata aktualna);
-uzyskania wartości niższej niż spodziewana (strata względna).
Dwa aspekty ryzyka:
* Obiektywny: obiektywna ocena ryzyka opiera się na znanych częstościach występowania lub logicznie wyprowadzanym prawdopodobieństwie.
* Subiektywny: poczucie zagrożenia lub skłonność do ryzyka osób podejmujących decyzje.
Ryzyko = prawdopodobieństwo x konsekwencje
Ryzyko obiektywne śmierci, Wielka Brytania 1988 r.:
- z powodu palenia 40 papierosów dziennie 1:200
- z powodu grypy 1:5000
- z powodu wypadku drogowego 1:8000
- z powodu porażenia piorunem 1:10 000 000
Ryzyko związane ze zmieniającymi się kryteriami diagnostycznymi chorób
Zmiany programów diagnostycznych spowodowały, że „z dnia na dzień” pojawiły się dziesiątki milionów nowych pacjentów ( USA)
LICZBA CUKRZYKÓW wzrosła o ok. 15 proc.
LUDZI Z NADCIŚNIENIEM o 35 proc.
Z HIPERLIPIDEMIĄ o ponad 80 proc.
Cukrzyca (glukoza na czczo) przed 1997 r. po
1,5 min nowych pacjentów z cukrzycą
Nadciśnienie (ciśnienie tętnicze krwi) przed 1983 r. po
160/100 140/90 mmHg
13 min nowych pacjentów z nadciśnieniem
Hiperlipidemia ( cholesterol całkowity) przed 1998 r. po
42 min nowych pacjentów z hiperlipidemią