47555 P1020933 (4)

Jereiny Rifkiti

najnowszych technologii, to najprawdopodobniej rosnącą przepaść między tymi, którzy maja, a tymi. którzy nie mają, będzie prowadzić do przewrotów społecznych i politycznych na skalę światową.

Dziś wciąż jesteśmy świadkami wprowadzania nowych, niesamowitych technologii, zdolnych do zdumiewających wyczynów. Każe się nam wierzyć, że cuda nowoczesnej technologii będą naszym ratunkiem. Miliony ludzi pokładają nadzieje na lepsze jutro w wyzwoleńczym potencjale rewolucji komputerowej. A jednak sytuacja ekonomiczna większości ludzi pracy nadal się pogarsza ku zażenowaniu tych, których rewolucja komputerowa uczyniła bogaczami. W każdym kraju uprzemysłowionym ludzie zaczynają pytać, dlaczego dawne marzenia o obfitości i czasie odpoczynku, snute przez całe pokolenia ciężko pracujących ludzi, wydają się jeszcze bardziej nierealne właśnie teraz, na początku ery informatycznej niż kiedykolwiek przez ostatnie półwiecze. Odpowiedź kryje się w zrozumieniu mało znanego, lecz ważnego pojęcia ekonomicznego, które od dawna zdominowało myślenie przywódców biznesu i polityki na całym świecie.

2. Przenikanie technologii a realia rynku

Od ponad stu lat ekonomiści uważali, że nowe technologie podnoszą produktywność, obniżają koszty produkcji i zwiększają podaż tanich dóbr, co z kolei stymuluje siłę nabywczą i tworzy nowe miejsca pracy. Wokół tego twierdzenia budowano politykę ekonomiczną w każdym rozwiniętym kraju na świecie. Logika takiej polityki doprowadziła dziś do bezprecedensowego bezrobocia wywołanego technologią, ostrego spadku siły nabywczej wśród konsumentów oraz wywołała widmo światowej depresji o nieobliczalnych rozmiarach i czasie trwania.

Mniemanie, iż korzyści wynikłe z postępu technicznego i wzrostu produktywności po jakimś czasie przenikną do mas pracowniczych w postaci tańszych towarów, większej siły nabywczej i większej liczby miejsc pracy, jest główną częścią teorii przenikania technologii. Wprawdzie entuzjaści technologii, ekonomiści i biznesmeni rzadko używają tego terminu dla określenia wpływu technologii na rynek i zatrudnienie, to ich ekonomiczne założenia są równoważne z milczącą akceptacją tej idei.

Argument o przenikaniu technologii sięga dzieł francuskiego ekonomisty Jean-Baptiste Saya z początku XIX w., który jako jeden z pierwszych twierdził, że podaż kreuje swój własny popyt. Według Saya „produkt nie powstanie wcześniej, zanim nie powstanie rynek zbytu na inne produkty, równoważnych co do wartości [...] Powstanie jednego produktu natychmiast kreuje popyt na inne produkty"¹. Później poglądy Saya na temat rynku, znane jako tzw. prawo Saya, zostały przyjęte przez neoklasyczną szkołę ekonomistów, którzy

. i Cyt. wg John Fred Bell, A History of Economic Thought, New York: Ronald Press Co., 1955 s. 285-286. (J.-B. Say, Traktat o ekonomii politycznej czyli prosty wykład sposobu, w jaki się tworzą, rozdzielaj| i spożywają bogactioa, Warszawa, PWN, 1960.)