49782 Strona 9

Las spełnia funkcję zdrowotną, chroniąc ludzi przed negatywnymi skutkami cywilizacji:

-    tłumi hałas, np. 150-metrowa ściana lasu liściastego obniża poziom hałasu o 18-25 dB;

-    oczyszcza powietrze przez absorbcję zanieczyszczeń pyłowych, gazowych (filtr powietrza atmosferycznego); np. w ciągu sezonu wegetacyjnego 1 ha boru świerkowego zatrzymuje ok. 30 ton pyłów, a 1 ha lasu bukowego - ponad 65 ton;

-    wydziela do atmosfery substancje bakteriobójcze - fitoncydy (np. jałowiec, jodła, sosna, świerk, cis, dąb, klon, grab, jesion); fitoncydy sosny zabijają prątki gruźlicy, dębu - pałeczki dyzenterii (czerwonki bakteryjnej), a fitoncydy jodły - zarazki dyfterytu (błonicy). W 1 m³ powietrza leśnego jest 40-70 mniej organizmów chorobotwórczych niż w powietrzu miejskim;

-    wpływa na jonizację powietrza;

-    zapewnia wypoczynek i rekreację.

Funkcje estetyczna i krajoznawcza lasu to przede wszystkim poprawa wyglądu środowiska i zróżnicowanie krajobrazu. Lasy upiększają otoczenie człowieka, stanowiąc element dekoracyjny, są inspiracją twórczości artystycznej.

Jako jeden z najbardziej zróżnicowanych naturalnych ekosystemów, a jednocześnie łatwo dostępny, spełnia las ważną funkcję społeczną, a także dydaktyczno-wychowawczą w procesie poznawania przyrody i zjawisk w niej zachodzących. Pozwala to na ukształtowanie w społeczeństwie, zwłaszcza u dzieci i młodzieży, szacunku dla przyrody.

Zajmują też lasy doniosłą pozycję w ochronie przyrody, dzięki czemu możliwe jest zachowanie walorów przyrodniczych, kulturowych, historycznych i patriotycznych oraz niepowtarzalnego piękna i malowniczości krajobrazu. Lasy są ostoją rzadkich gatunków zwierząt i miejscem występowania chronionych gatunków roślin.

Są wreszcie lasy w gospodarce człowieka źródłem cennych surowców dla różnych gałęzi przemysłu, stymulują także produkcję rolną.

8.3. PRZYCZYNY NISZCZENIA LASÓW

Głównymi przyczynami niszczenia lasów są:

a)    pożary;

b)    częste inwazje szkodników leśnych, np. brudnicy mniszki, grzybów chorobotwórczych;

Uszkodzenie ochronnej warstwy wosku na igłach i liściach Uszkodzenie szparek oddechowych Wzrost parowania Deficyt wody Zakłócenie gospodarki substancjami wzrostowymi i enzymami Wymywanie Mg, Ca, Mn Rozpad chlorofilu Zakłócenie fotosyntezy Ustanie asymilacji

S02

N0_X

WĘGLOWODORY METALE CIĘŻKIE

Zwiększenie wrażliwości na czynniki klimatyczne ■ susze, niskie temperatury, wiatry Opad liści Spadek przyrostu Przedwczesna fizjologiczna starość

Zanik odporności biologicznej na owady i choroby

ŚMIERĆ

DRZEWA

i t ~

Zakwaszenie gleby Wymywanie i deficyt składników odżywczych Kumulacja elementów toksycznych Zamieranie korzeni Zanik symbiozy z grzybami (mikoryzy)

Głód rośliny

Rys. 2.48. Jak zamiera las?

c)    wielkoobszarowe wyręby przemysłowe, wyręby pod uprawy rolne, pod zabudowę, dla celów komunikacyjnych;

d)    rabunkowa gospodarka lasami - nadmierne pozyskiwanie drewna dla celów gospodarczych;

e)    rozwój przemysłu, szczególnie hutniczego i energetycznego, i związane z tym zanieczyszczanie powietrza związkami toksycznymi, w szczególności tlenkami siarki, na które wrażliwe są drzewostany roślin iglastych;

f)    niewłaściwa gospodarka wodna na terenach nieleśnych, powodująca obniżenie poziomu wód gruntowych (np. melioracje nieużytków rolnych i leśnych, drążenie coraz większej liczby studni głębinowych, eksploatacja kopalin);

g)    składowanie na terenach leśnych odpadów i nieczystości z szamb;

h)    stosowanie chemicznych środków ochrony roślin (np. herbicydów, insektycydów);

i)    ekspansja turystyczna.

Istotny wpływ na kształtowanie się i rozmieszczenie zbiorowisk leśnych ma człowiek i jego świadoma bądź też nieświadoma działalność. Dokonywane przez człowieka przekształcenia środowiska pociągają za sobą zmiany w zbiorowiskach leśnych; zmiany te mają często charakter nieodwracalny (rys. 2.48). Przykładem tego jest nasilający się w ostatnich latach wyrąb lasów, jak

197