49796 lichtarski (183)

366 I. Wtpółprao prrcdłi^biootwł x innymi podmiotami gotpodarciynu

stać rozległe pole możliwości łagodzenia tych dysproporcji i ich konsekwencji na drodze czasowego udostępniania, na warunkach zwrotności i odpłatności, różnych składników majątkowych przedsiębiorstw dysponujących ich nadmiarem -przedsiębiorstwom cierpiącym na ich niedobór.

Udostępnianie składników majątkowych przybiera różne formy prawno-organizacyjne i może być dokonane na różnych warunkach finansowych. Podstawowe z nich, uregulowane w Kodeksie cywilnym, to: pożyczka, najem, dzierżawa, a także jej szczególna postać — nie ujęta w kodeksie — leasing.

Przedstawione rodzaje umów podlegają bardziej szczegółowej, ustawowej regulacji, która tworzy stosunkowo dogodną podstawę prawną rozwoju form współdziałania gospodarczego przedsiębiorstw. Można - jak się wydaje — ze znacznym prawdopodobieństwem przyjąć, żc wraz z upływem czasu zwrotne i odpłatne udostępnianie składników mienia między przedsiębiorstwami będzie się stawać praktyką zyskującą na popularności.

Jedną z konkretnych, potencjalnie rozwojowych form tego typu współdziałania przedsiębiorstw może okazać się forma leasingu. Jej bliższa prezentacja, ze względu na wiclopostadowość i złożoność szczegółowych rozwiązań, wykracza poza ramy tej pracy. Zainteresowanych tą problematyką odsyłamy do literatury [l].

Charakteryzując krótko istotę leasingu należy podkreślić, że jest ona oparta na umowie najbliższej w swym charakterze do umowy dzierżawy w polskim prawie cywilnym, przedmiotem zaś odpłatnego udostępniania są zazwyczaj ruchome środki trwałe (urządzenia techniczne, maszyny, samochody, sprzęt komputerowy itp.). Podmiotem, który udostępnia urządzenie użytkownikowi na określonych umownie warunkach, jest najczęściej specjalizująca się w tego rodzaju działalności firma leasingowa, która w tyra celu dokonuje zakupu tego środka u producenta. Niekiedy podmiotowy układ powiązań bywa bardziej skomplikowany: np. Grma dokonuje zakupu urządzenia u producenta, a następnie przekazuje mu to urządzenie w drodze umowy w oclu udostępnienia go użytkownikowi. Producent pośredniczy wtedy w przekazywaniu umownej odpłatności między użytkownikiem a firmą leasingową. Wyróżnia się też różne typy umów leasingowych. Podstawowe z nich to leasing finansowy i leasing operacyjny.

W pierwszym przypadku użytkownik sukcesywnie i w pełni spłaca określoną w umowie wartość (cenę) dobra wraz z oprocentowaniem, po czym przechodzi ono na jego własność. W leasingu operacyjnym spłata obejmuje nie całą wartość dobra, ale jego część, np. 90%. Po upływie okresu obowiązywania umowy i ustaniu spłaty firma leasingowa odbiera dobro od użytkownika i przeznacza je do sprzedaży celem odzyskania pozostałej części jego wartości początkowej, a jeśli jest to niemożliwe — uzyskania dodatkowej korzyści

Motywacje do stosowania leasingu w jego różnych odmianach są różnorodne i wiążą się z funkcjonowaniem całego złożonego systemu: finansowo-kredyto-

»-l Formy kooperacyjne

367

wcgo, podatkowego itd. Znacznie uogólniając można powiedzieć, że dla producenta jest to sposób uatrakcyjnienia oferty i aktywizacji sprzedaży, co na trudnym, konkurencyjnym rynku ma podstawowe znaczenie. Dla użytkownika jest to sposób bezinwestycyjnego wejścia w posiadanie i użytkowanie określonego dobra bez potrzeby wydatkowania na ten cel jednorazowo większych kwot, zaciągania często bardziej kłopotliwych i kosztownych kredytów bankowych, zaangażowania w proces decyzyjny wyższego kierownictwa firmy itd.

Współdziałanie gospodarcze przedsiębiorstw oparte na rynkowych stosunkach wymiennych i rozwiniętym systemie umów (w tym porozumień) gospodarczych, nawet przy pełnej sprawności stosowanych w tym zakresie rozwiązań, nic może w pełni zaspokoić potrzeb integracji gospodarczej przedsiębiorstw. Potwierdzeniem tej tezy może być powszechność i różnorodność innych form integracji w krajach o rozwiniętej, ustabilizowanej gospodarce rynkowej.

Wspólną cechą grupy rozwiązań, które będą stanowić przedmiot obecnych rozważań, jest to, że właśnie w celu umożliwienia i/lub ułatwienia koordynacji _t (uzgodnień) w ramach współpracy przedsiębiorstw powoływane są odpowiednie podmioty (organy) — lub już istniejące podmioty uzyskują odpowiednie kom-l petencje. Dochodzi więc tutaj do pewnych zmian w układzie instytucjonalnym (strukturalnym), przy czym odrębność ekonomiczno-organizacyjna i prawna przedsiębiorstw zostaje zachowana. Konkretne rozwiązania dotyczące przedmiotu, zakresu i metod działania organów koordynacyjnych, a zatem i form koordynacji, mogą się znacznie różnić. Organy te nie mogą realizować własnych, autonomicznych celów, lecz powinny niezmiennie reprezentować interesy podmiotów. z których woli działają, tzn. przede wszystkim samych przedsiębiorstw, a niekiedy także odpowiednich organów państwa.

Należy tu omówić w szczególności:

—    izby gospodarcze,

—    różnego typu zrzeszenia,

—    syndykaty.

W krajach o gospodarce rynkowej izby gospodarcze (przemysłowe, handlowe, rzemieślnicze itd.) jako forma koordynacji działalności gospodarczych mają długą i bogatą tradycję. Ich kształt organizacyjny 0 status formalnoprawny) bywa jednak w poszczególnych krajach i okresach znacznie zróżnicowany (niejednorodny), co utrudnia jednoznaczne określenie ich podstawowych własności.

Zwykle jednak są to przymusowe (obligatoryjne) związki określonej grupy przedsiębiorstw usytuowanych na wyodrębnionym obszarze administracyjnym. Stanowią ją zwykle przedsiębiorstwa całego działu gospodarki narodowej (np. przemysłu czy handlu) lub jego znacznej części Nic ma tu jednak jasnych i jednoznacznych kryteriów kształtowania układów podmiotowych uczestników, choć z reguły są to układy wielobranżowe. Także kryterium zasięgu działania izb,

. ograniczonego terytorialnie do obszaru jednostek administracyjnych, choć wyraź-■ - nic przeważa, nie jest stosowane z żelazną konsekwencją, gdyż czasem zdarzają