51570 IMG136 (3)

ści zmienne oznaczył literami łacińskimi. Uzyskane w ten sposób schematy poszczególnych bajek wyglądają następująco: co + a + b + c albo: co + a + b + c + n, i dalej co 1 -f* m -f-+ n itd. Słuszna myśl rozbija się jednak o niemożność uchwycenia owej omegi z całą dokładnością. Nie wyjaśniono też, czym w istocie rzeczy obiektywnie są elementy Bediera i w jaki sposób je wyodrębnić¹³.

Problemami opisu bajki w ogóle zajmowano się mało, przedkładając nad to bajkę jako coś gotowego, danego. Dopiero dziś myśl o konieczności dokładnego opisu zaczyna się coraz bardziej upowszechniać, aczkolwiek o formach bajki mówi się już od bardzo dawna. I podczas gdy opisano już minerały, rośliny i zwierzęta — opisano i sklasyfikowano właśnie według ich budowy — oraz wiele gatunków literackich, m. in. baśń, odę i dramat, tylko bajka wciąż jeszcze pozostaje obiektem badań nie dysponujących takim opisem. W. B. Szkłowski wykazał, do jakiego paradoksu dochodzą nieraz genetyczne badania nad bajką, nie zatrzymujące się na jej formach¹⁴. Jako przykład przytacza on znaną bajkę o pomiarze ziemi za pomocą skóry. Bohaterowi bajki zezwala się na zatrzyma-

'■* Por. C. O. Onb»eH6ypr <3>ci6ao ioctohhozo npoucxoyc-dcHUR. „?KypHaJi MmmerepcTBa napo/woro npocBememm”. H. CCCXL 1903, Na 4, otji. II, CTp. 217—238, gdzie przytoczono bardziej szczegółową oceną metod Bediera.

m B. B. IllKJioBCKHft O Teopuu npoau. MocKBa-JIemui-rpa« 1925, CTp. 24 h cji.

nie takiej ilości ziemi, jaką okryje skóra wołu. Rozcina więc skórę na pasy i obejmuje większy płat ziemi, niż tego oczekiwano. W. F. Miller i inni badacze usiłowali dopatrzeć się tutaj śladów aktu prawnego. Szkłowski pisze: „Okazuje się, że strona oszukana — a we wszystkich wariantach bajki chodzi o oszustwo — nie protestowała przeciwko zagarnięciu ziemi dlatego, że ziemię w ogóle mierzono w ten sposób. No i mamy absurd. Jeśli bowiem w czasie, w którym przypuszczalnie przebiegała akcja bajki, istniał już zwyczaj mierzenia ziemi według zasady: ile zdołasz objąć pasem — znany zarówno sprzedającemu, jak i kupującemu — to nie występuje tu żadne oszustwo, ale też nie ma i fabuły, ponieważ sprzedawca wiedział, jakie ryzyko podejmuje”. Tak więc odniesienie opowiadania do rzeczywistości historycznej bez rozpatrzenia właściwości opowieści jako takiej prowadzi ■— mimo olbrzymiej erudycji badaczy — do fałszywych wniosków.

Metody Wiesiełowskiego i Bediera należą do mniej lub bardziej odległej przeszłości. Aczkolwiek pracowali oni głównie jako historycy folkloru, ich metody badań formalnych stanowiły nowe, merytorycznie słuszne, ale przez nikogo nie opracowane i nie stosowane osiągnięcia. Obecnie nikt już nie kwestionuje konieczności badań nad formami bajki.

Badania nad strukturą wszystkich rodzajów bajki stanowią konieczny warunek wstępny historycznych badań nad bajką. Badania nad pra-

3* 51