51581 P1130678 resize

77

Drugim rodzajem wytworów, równie starannie i w zasadzie tą samą techniką wykonanych co ostrza oszczepów lub sztyletów, są sierpy (tabl. XXV: 17-18). W zespołach kultury strzyżowskiej występuje prawie wyłącznie jeden typ o lekko zakrzywionym ostrzu i z szeroką nasadą, reprezentowany czasami przez odmianę posiadającą nasadę wydatnie rozszerzoną. Z kulturą strzyżowską wiąże się zapewne jeszcze jeden typ sierpa o kształcie półksiężyca lub bumerangu. Jest on zwężony prnwie w jednakowy sposób na obu swych końcach. Na razie okazy takie znamy ze znalezisk luźnych, ule za przynależnością ich do omawianej kultury przemawiać może zarówno technika ich wykonania, jak i zasięg występowania, głównie w okolicach Dubnu na Wołyniu. Podobne formy produkowane były również w słynnej pracowni sierpów w Sapanowie pod Krzemieńcem.

Powszechnym wytworem w omawianej kulturze są siekiery o soczewkowatym przekroju (tabl. XXV: 21) na ogół dość dużych rozmiarów. Wyróżnić wśród nich możemy okazy wąskie o szerokim zaokrąglonym obuchu, nic wiele węższym od ostrza, oruz siekiery o wąskim obuchu, posiadające w związku z tym zarys wydłużonego trójkąta i na ogól proste ostrze. Oba typy występują w odmianie płaskiej i grubej; odmiana druga zdaje się częściej występować od pierwszej. Siekiery kultury strzyżowskiej prawie zawsze gładzone są tylko przy ostrzu; do rzadkości należą okazy szlifowane w takim stopniu, jak te, które spotykamy w kulturze mierzanowickiej.

Na cmentarzyskach i w osadach znajdowane są grodki strzał do łuku. Najpospolitsze są okazy sercowate zarówno odmiany krępej, jak i silnie wydłużonej; rzadziej występują grodki trójkątne bez wycięcia. Znamy także grodki liściowate oraz z wyodrębnionym trzonkiem, nie występujące zupełnie w kulturze mierzanowickiej.

Z innych wyrobów krzemiennych na uwagę zasługuje częste występowanie wiertła. Musiały być one niezbędnym, powszechnie używanym narzędziem, skoro spotyka się je również wśród wyposażenia grobowego, ' np. w Raciborowicach. Poza tym rzucają się w oczy różnego rodzaju noże o płaskim przykrawędnym retuszu, wykonane z szerokich odłupków, duże drapacze, często z wyodrębnionym trzonkiem. Wymienione formy nie wyczerpują zapewne całego wachlarza wyrobów krzemiennych kultury strzyżowskiej, bliższa jednak charakterystyka całej wytwórczości krzemieniarskiej wymaga specjalnego monograficznego opracowania.

Jak już wspomniano, w zespołach kultury strzyżowskiej występują sporadycznie 5-boczne płaskie toporki kamienne. Dość częstym zjawiskiem w osadach są duże, zwykle granitowe kamienie z płaską łub częściej wklęsłą powierzchnią (czasami z kilkoma tak uformowanymi płaszczyznami) uważane na ogół za żarna, a w rzeczywistości używane zapewne w większości wypadków do szlifowania siekier.

Kultura strzyżowska, podobnie jak i mierzanowicka, bogata jest w różne wyroby z kości, rogu i muszli (tabl. XXV: 25-34). Cały szeroki asortyment różnych szydeł, dłut, przedmiotów łopatkowatych (wykonanych z żeber zwierzęcych) okładek czy opraw dla narzędzi krzemiennych, różnych kostek przekłutych pośrodku (tzw. hetek), spotykamy na wszystkich osadach strzyżowskich. Do tego dochodzą szpile (igły?) z otworem w górnej części, na ogół bardzo starannie obrabiane, posiadające niekiedy osobno wykształconą profilowaną główkę. Zdarzają się też okazy bogato ornamentowane motywami geometrycznymi (tabl. XXV: 32), nawiązujące wyraźnie do szpil typowych dla kultury katakumbowej i do okazu zdobionego w podobnej konwencji z Mierzanowic. Nie znaleziono natomiast dotąd w kulturze strzyżowskiej igieł o dwóch ostrzach oraz ząbkowanych narzędzi wykonanych z kości obojczykowych, tak typowych dla zespołów mierzanowickich.

Z ciekawszych przedmiotów kościanych kultury strzyżowskiej zasługuje jeszcze na uwagę klamra do pasa z Gródka Nadbużnego (tabl. XXV: 34) analogiczna do klamer tzw. kultury lubliańskiej (P. Kórośec, J. Korośec 1969), a jedyna jak na razie na obszarach na północ od Karpat; dalej rodzaj czółenka służącego prawdopodobnie do wyrobu sieci oraz piszczalka-wabik. Z kości wykonywano także rozdzielacze do sznurów paciorków oraz same paciorki: cylindryczne, beczułkowatc, rurkowate, często segmentowane, nie znane na razie w kulturze mierzano-wickiej. Brak natomiast charakterystycznych dla tej ostatniej kultury kościanych tarczek-medalionów ozdobnych.

Z muszli rzecznych wycinane były paciorki krążkowe. W skład naszyjników wchodziły również importowane muszle śródziemnomorskie z wywierconym otworkiem do zawieszania oraz paciorki „fajansowe” — cylindryczne, krążkowe i segmentowane. Jak już mówiliśmy, w wielu grobach znajdowane są (zwykle w rejonie klatki piersiowej zmarłego), wisiory z szabel dzika z przewierconymi otworami. W przeciwieństwie do kultury mierzanowickiej są one wykonane z nie przepołowionych szabel; spotykamy też wisiory wykonane z ich odcinków.

W kulturze strzyżowskiej, zwłaszcza na terenie Wołynia, występuje stosunkowo dużo (w porównaniu z inwentarzami kultury mierzanowickiej) przedmiotów metalowych. Są to wyłącznie wyroby z miedzi lub z tzw. ubogiego w cynę brązu (na Wołyniu). Na pierwszy plan wysuwają się ozdoby w kształcie wierzbowego liścia — zausznice oraz bransolety wykonane z cienkiej, szerokiej, wyklepanej blaszki, uformowanej w charakterystyczny kształt liścia, prawie zawsze z wytłoczonymi od dołu równoległymi żeberkami w ilości od jednego (np. Raciborowice) do kilku (np. Torczyn). Od liścia odchodzi drucik stanowiący z nim jednolitą całość, bądź też odpowiednio do niego przyczepiony. Drugą formą są bransolety z cienkiego drutu (o kolistym przekroju) z zachodzącymi na siebie końcami. Z drutu wykonywune były także proste kółka-zausznice i pierścienic. Z dwóch skarbów wołyńskich (Stubło, Lipa) znamy poza tym bransolety wykonane z wąskiej blachy z końcami zachodzącymi