55668 symbol041

82

Mapa 9. Rozmieszczenie znalezisk wodnych z Ha C-D    I

Okres halsztacki, zamykający prezentowaną bazę źródłową, unaocznia bez wątpienia różnorodność symboliki^ akwatycznej. Należy jednak przypuszczać iż ponad ową zmiennością leżą głębsze przyczyny, kształtujące różnice w zakresie terytorialnym oraz chronologicznym. Dla ich wykrycia, niezbędne jest zestawienie | dotychczas opisanych faktów a także przedstawienie ich w świet analizy istotowej - fenomenologicznej.    ■ I

3.2. Istota ofiarnego znaczenia wód

Problematyka ofiary, w religioznawstwie i archeologii P°' siada wiele już opracowań. Z nowszych publikacji wymienić można m.in. prace H. Jankuhna (Jankuhn 1983), P. Wagnera (Wagner 198 )/|

83

willrotha (Willroth 1985), czy np. T. Makiewicza (Makiewicz ^987). Sugerują one konieczność szerszego i otwartego podejścia do tej specyficznej kategorii źródeł archeologicznych (Blajer 1990, 17) .

Istota fenomenu ofiary w środowisku wodnym możliwa jest do określenia jedynie w kontekście omawiania aspektów sacrum tego Żywiołu. Potencjalność znaczeń, które w różnych sytuacjach może ono przyjmować, odzwierciedla się zarówno w różnorodności deponowanych artefaktów, jak i środowiskach ich składania, wbrew pozorom niejednakowych symbolicznie (np. rzeka - bagno).

Spośród wszystkich znalezisk wodnych pewną część stanowią obiekty wydobyte z rzek. Obejmują one łącznie 23 przypadki, w zakresie od neolitu do okresu halsztackiego (tab. 10). Zastrzeżenia wysuwane przez badaczy odnośnie znalezisk rzecznych, związane są z nierównomiernością rozmieszczenia tego typu odkryć, powodowaną natężeniem prac hydrotechnicznych (Filip 1970, 56--58). Zmienność funkcjonalna depozytów wykazuje cechy niezależne od powyższych uwag. Broń i narzędzia bowiem zdecydowanie przeważają (14 stanowisk) nad ozdobami (6 stanowisk) i ceramiką (5 stanowisk) w rzekach na Niżu Polskim. Znaleziska zespołowe odznaczają się ponadto rozłącznością owych klas funkcjonalnych. (Za wyjątkiem stanowiska w Paruchowie - tab. 10).

Różnicy zachodzącej w obrębie kompleksu broń - narzędzia -- ozdoby, nie należy traktować jako wyznacznik płci depozytariuszy, lecz jako probież cech, które w określonych warunkach przypisywano symbolice akwatycznej i zawiadującym tym Żywiołem bóstwom (Węgrzynowicz 1982, 105) . Broń i narzędzia odnajdywane współcześnie w rzekach, stanowią przesłankę ku odczytaniu mitycznej gwałtowności wody.

Istota aspektu ofiarnego związana jest z symboliką przedmiotów, bądź to ze względów surowcowych (ceramika - kamień - metal) , bądź też z powodów technologicznych. Wyrobem naczyń glinianych, w opinii prahistoryków i etnografów, zajmowały się bowiem kobiety (Kostrzewski 1946, 13; Clark 1957, 245; Reinfuas 1955, 7; Jasiewicz 1988, 136-139), zaś sam pojemnik gliniany dodatkowo łączony jest ze sferą symboliki żeńskiej (Kopaliński 1990, 147). Obróbka kamienia, kowalstwo i odlewnictwo metalu, to ² kolei domena mężczyzn, łącząca się ze sferą wykorzystywania tych wytworów (Bąbel 1980, 14-15).