56433 obraz 3 (10)

wywarł wpływ na scenariusz innych inicjacji, a to dlatego właśnie, że £_£zaman jest w całym tego słowa znaczeniu człowiekiem obdarzonym nadzwyczajnymi mocami] w pewien sposób wzorcowym modelem każdego człowieka religijnego. Najprawdopodobniej mamy tu wyjaśnienie pocho--dzenia stowarzyszeń tajemnych i Mannerbunde nie tylko w Ameryce Północnej, ale na całym święcie. Specjalista od sacrum (- znachor, szaman, mistyk - stanowił zarazem wzrotowy model i zachętę dla innych ludzi do powiększenia ich mocy magiczno-religijnych i prestiżu społecznego za pomocą nowych inicjacji.

Morfologia ^męskich stowarzysjg^u^ąjemnych”|(df^'???2er^Ki2de) jest niezwykle złożonaTme spośoF*naszkicować tu ich struktur i historii²\ Z kolei co dojjich pochodzeniajnajczęściej przyjmuje się lhipotezę<probeniusa'

przejętą przez szkołę historyczno-kułturową³⁰.|M£skje^ towarzyszenia jemne lub „Stowarzyszenia Masek^’ miałyby bycjwytworerd^ldii mńdrar-cbdlnegoTdcelem ich było |przeraząnie kobiety] zwłaszcza przez wpojenie im wiary, że maski to demony i duchy przodków, a to [dla zrzucenia supremacji ekonomicznej, społecznej i religijnej kobiet ustanowionej przez malriarchtrn W tej formleNripóteżFda~nie wydaje nalrTsię zasadna. „Stowarzyszenia Masek” odegrały najprawdopodobniej pewną rolę w walce o supremację męską, ale trudno uwierzyć, aby religijne zjawisko stowarzyszenia tajemnego było następstwem matriarchatu. Wprost przeciwnie, stwierdzamy (doskonałą ciągłość między obrzędami dojrzałość iowymi a inicjacyjnymi próbami wejścia do męskich stowarzyszeń tajemnych.)Na przykład w całej Oceanii inicjacje chłopców, jak też inicjacje dające dostęp do męskich stowarzyszeń tajemnych, zawierają ten sam rytuał symbolicznej śmierci w następstwie połknięcia przez morskiego potwora, po którym następuje zmartwychwstanie: jest to dowód, że wszystkie te ceremonie pochodzą historycznie z tego samego ośrodka³¹. Podobne zjawisko spotykamy w zachodniej Afryce:[stowarzyszenia tajemne wywodzą się z inicjacji dojrzałościowych³²) Bez trudu można wydłużać listę przykła-

dow³³.

Całościowe studia: H. Schurtz, Alterklassen und Mannerhiin.de, s. 318-437; H. Webster, Primitive Secreł Societies, s. 74-190; Semaine d’Etbnologie religieuse. Analityczne streszczenie III sesji (Enghien--Moedling 1923), s. 329-456. Por. także E. W. Peuckert, Gebeimkulte.

³⁰    L. Frobemus, Die Masken und Geheimhiinde Afrikas („Abhandlungen d. Kaiserl. Leopold-Carolin Deutschen Akademie d. Naturforscher”, LXXIV, Halle 1899, s. 1-266); por. Semaine d’Ełknologie religieuse, III, s. 335 nn.; W. Schmidt, Das Mutterrecht, s. 172 nn. Por. także Eliade, Mity, sny i misteria, s. 211 nn.

³¹    E. M. Loeb, Tribal Initiańon and Secret Societies („Univ. of California Publications in American Archaeology and Ethnology”, XXV, 3, 249-288, Berkeley 1929), s. 262.

³²    Ad. E. Jensen, Bescbneidung, s. 79.

³³    Por. H. Webster, Primitive Secret Societies, s. 176, przyp. 2; F, Speiser, Uher Initiationen in Australien und Neuguinea, s. 256 nn.; Ad. E. Jensen, op. cit, s. 99; Arnold van Gennep, l.es Rites depassage (Paris 1909), s. 126 nn.

101