56490 S5006267

24

WŁODZIMIERZ UOI.IBORICZ

FORMY NACZYft    -

Garncarze Varke produkuj*, jak już stwierdziliśmy opisując techniki lepienia. trzy rodzaje wyrobów: naczynia miskowate (ryc. 3) i dzbankowa te

z uszkiem (ryc. 1—2) ora* pokrywy (ryc. 4).

Naczyniem najliczniej produkowanym i poszukiwanym na rynku przez odbiorcę-kon-sumenta jest dzbanek z uchem — torba (ryc. 1). Służy ono do gotowania pożywienia. Gotuje się w nim głównie fasolę oraz mięso i różnego rodzaju jarzyny. Yorba produkowana jest w dwóch ustalonych rozmiarach. a więc duża ma do 5 1 pojemności, mała — do 3 ł. Małych vorb produ-

ZZZZZZZZZA

Ryc. 4. Yarke. Pokrywka

• — w przekroju, b — nu poziomy

Ryc. 3. Yarke. Tara o pojemności około 3 litrów

a — raut poziomy, b — w przekroju

kuje się raniej niż dużych, ponieważ są mniej poszukiwane przez odbiorców. Według obliczeń Plaku małe rorby stanowią w jego produkcji zaledwie 5% ogólnej ilości dużych vorb, tzn. na 100 dużych vorb produkuje do 6 małych.

oznacza

Nazwy albańskie poszczególnych części vorby są następujące: brzeg — busa, warga; szyjka — gryka, co oznacza gardło; brzusiec — barku,

ro oznacza brzuch; dno — fund i, co oznacza dno; uszko — vegia, co oznacza urliwyt.

Naczynie miskowuU- lava służy głównie do pieczenia mięsa oraz przyrządzania i sporządzania gotowych potraw (ryc. 30). Pojemność jego sięga 3 1. Nazwy albańskie poszczególnych części lary są następujące: brzeg /mmi, co oznacza warga: guzek (jest ich cztery, ryc. 3) przy krawędzi — celt, co oznacza ostrze, a także sutkę piersi kobiecej; dno — futuli, co oznacza dno.

Pokrywy (ryc. 4) służą do przykrywania naczyń dzbankowatych podczas gotowania w nich potraw oraz przechowywania pokarmów.

Plaku stwierdza, że opisane naczynia i pokrywy mają w Varke stale, jednakowe formy, analogiczne do produkowanych przez jego ojca i dziadka.

Na zapytanie — czy kiedykolwiek wyrabiał, czy próbował wytwarzać naczynia innych kształtów i przeznaczenia, np. znane mu dobrze naczynia dwuuche (amfory), służące do przewożenia i przechowywania w domu wody do picia i gotowania — Plaku odpowiedział, że innych naczyń nie produkował, ponieważ ich nie umie lepić. Nigdy nie próbował wylepić amfory dwuiicliej, produkowanej przez garncarzy w Kawaji i używanej dość często w Varke, ponieważ nie potrafiłby jej wykonać. Nie przypomina sobie, by ktokolwiek ze znanych mu w Varkc garncarzy próbował lepić tego rodzaju naczynia.

Z wyjaśnień Plaku wynika więc, żc jedną z głównych przyczyu przetrwania w Yarke, prawdopodobnie przez wiele pokoleń garncarzy, tych samych form naczyń — były nawyki produkcyjne przekazywane w obrębie rodzin garncarzy z ojca na syna. Trzeba też dodać, że na tę stabilizację form miał duży wpływ także odbiorca, który poszukiwał naczyń nadających się do określonych czynności w konkretnych warunkach bytowych. Chodziło głównie o naczynia do gotowania i pieczenia w nich potraw na ogniu.

WYPALANIE    -    :

Wykonane naczynia garncarz suszy w cieniu (najczęściej w domu na strychu lub w sieni), co najmniej przez 3 dni. Na słońcu naczyń nie suszy się, ponieważ pękają wskutek nierównomiernego wysychania ścianek. Między dniem wylepienia ostatniej partii naczyń, na jeden pełny ładunek pieca, a dniem wypalenia — upływa zwykle co najmniej dwa dni, które garncarz wykorzystuje na przygotowanie paliwa i surowca na następny piec, jeżeli nie robi przerwy dla wywiezienia wyrobów na rynek.

Po wysuszeniu naczynia są wstawiane do pieca i od razu wypalane. Garncarze Varke nie stosują więc, znanego z terenów Słowiańszczyzny, dosuszania naczyń w gorącym piecu ¹.

1

W. Holubowicz, Garncarstwo wiejskie... op. cii., s. 221-225.