57007 s 142 143

142 ROZDZIAŁ 5

•    w szkołach specjalnych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym,

•    w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym,

•    w ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację obowiązku przedszkolnego, szkolnego, czy nauki,

•    w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich,

•    w szkołach przy zakładach karnych.

Uczniowie sami określają w głosowaniu równym, tajnym i powszechnym regulamin wybierania i działalności samorządu uczniowskiego (zob. załącznik 4), z uwzględnieniem prawa obowiązującego, w tym statutu własnej szkoły l_ub placówki (art. 55 u.s.o.). W niektórych szkołach regulamin samorządu stanowi załącznik do statutu szkoły, co niewątpliwie podnosi rangę tego dokumentu.

Ogól uczniów reprezentują organy samorządu. Przepisy ustawy o systemie oświaty nie narzucają w tym zakresie żadnych ograniczeń, dlatego też w szkołach funkcjonują różne struktury. Stosunkowo często pojawiają się samorządy składające się z dwóch szczebli:

•    samorządów klasowych, w tym z:

-    przewodniczącego lub gospodarza klasy,

-    skarbnika klasowego,

-    sekretarza klasowego;

•    samorządu szkoły lub placówki, z następującymi organami:

-    zarządem z przewodniczącym (gospodarzem) na czele,

-    ^radą,

-    komisją rewizyjną jako organem kontroli wewnętrznej,

-    skarbnikiem,

-    sekretarzem.

Samorząd ma prawo wyboru nauczyciela, który pełni funkcję opiekuna. W niektórych regionach Polski opiekun jest nazywany doradcą samorządu, co podkreśla jego faktyczną, doradczą rolę. Jest on pośrednikiem między samorządem a nauczycielami, rodzicami i społecznością lokalną.

Zgodnie z art. 55 ust. 5 u.s.o. samorząd może przedstawiać radzie pedagogicznej, radzie szkoły oraz dyrektorowi wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub placówki, w szczególności dotyczących realizacji podstawowych praw ucznia, takich jak:

•    prawo zapoznawania się z programem nauczania,

•    prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,

•    prawo do organizacji życia szkolnego, „umożliwiającej zachowanie właściwych proporcji między wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania własnych zainteresowań”,

•    prawo redagowania i wydawania gazetki szkolnej,

•    prawo organizowania, w porozumieniu z dyrektorem, działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej, rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami.

Samorząd, ale tylko w szkole dla dorosłych lub placówce kształcenia ustawicznego, może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek i innych źródeł na cele statutowe.

Tam, gdzie ustawodawca pozostawia prawo samodzielnego kształtowania organizacji i funkcjonowania wewnętrznych struktur szkoły lub placówki pojawia się albo możliwość poszerzenia roli społecznych organów, albo zwiększenia pozycji dyrektora i rady pedagogicznej. Niezmiernie ważna jest też sama świadomość przepisów prawa oświatowego wśród podmiotów uprawnionych do tworzenia społecznych organów, co może ograniczyć tendencje do scentralizowanego zarządzania szkołą lub placówką przez dyrektora i radę pedagogiczną.