57159 Obraz0

308 A. R. Radcllffe-Brown - Wyspiarze z Anóamanów

Te dwa zastosowania czerwonego barwnika powinny być wyjaśnione w odniesieniu do symboliki kolorów na Andamanach, Dla wyspiarzy czerwień to przede wszystkim kolor krwi i ognia. Jest aż nadto dowodów, których zapewne nie trzeba omawiać. Krew jest utożsamiana z ciepłem ciała i z życiem. Czasami mówi się o krwi i tłuszczu, że są dwoma pierwiastkami witalnymi. Ogień, jak widzieliśmy, służy za symbol działania i umysłowego pobudzenia. A zatem czerwień kojarzona jest w umysłach Andama-nów ze wszelkimi stanami euforycznymi, z ekscytacją, witalnością, aktywnością umysłową i fizyczną oraz energią i siłą w ogóle. Możliwe, że symbolika ta, która - jak się zdaje - jest podobna we wszystkich społecznościach ludzkich, ma podłoże psychofizyczne, wynikające ze stymulującej, dynamogenicznej mocy odczuwania tego kolom.

Kiedy ktoś jest chory, potrzebuje witalności, energii, smaruje się więc jego ciało czerwonym barwnikiem symbolizującym rzeczy, których tej osobie brakuje. Dzięki prostemu procesowi myślowemu chory zaczyna wierzyć, że poprzez nałożenie barwnika na ciało zwiększa swoją energię i wi-talność, a tym samym łatwiej mu będzie pozbyć się dolegliwości. W tańcu oraz przy innych uroczystych okazjach jednostka powinna odczuwać własną wartość i dlatego też musi ona doświadczyć osobistej siły i witalności, która jest wytwarzana - jak widzieliśmy - poprzez to działanie. Efekt ten wzmacniany jest poprzez użycie czerwonego barwnika, symbolizującego stan pełen energii i witalności, który (z pewnych powodów) musi być koniecznie odczuwany. Ponieważ wartość jednostki zależy od jej mocy lub siły, czerwony barwnik jest więc odpowiednim środkiem ekspresji wartości osoby, której ciało zostało nim ozdobione. Tak naprawdę, choć w inny sposób, wyraża dokładnie to samo, co zwór z białej gliny, który mu towarzyszy.

Teraz będziemy mogli zrozumieć użycie białej gliny i czerwonego barwnika przy oczyszczaniu zabójcy. Ma to miejsce na zakończenie okresu izolacji, w trakcie którego jest on całkowicie odcięty od życia społecznego i przypuszczalnie żyje w stanie skrajnego zagrożenia ze względu na krew, którą przelał. W tym czasie jego ręce nie mogą dotknąć pożywienia, a na zakończenie tego okresu są one oczyszczane poprzez nałożenie na nie czerwonego barwnika i białej gliny. Jest jasne, że dzieje się tak dlatego, że te dwie substancje są, każda w inny sposób, symbolami stanu pomyślności, co powoduje, że przypisuje się im w tym przypadku działanie magiczne. Zapewne warto w tym miejscu przypomnieć, że zarówno czerwona ochra, jak i biała glina, są czasami podawane doustnie jako lekarstwo.

W trakcie niniejszego wywodu byłem zmuszony potraktować osobno dwa motywy leżące u podstaw ozdabiania, a mianowicie pragnienie ochrony i chęć poprawienia wyglądu. Teraz jednak widzimy, że obie przyczyny są bardzo blisko ze sobą związane i dotyczą każdego rodzaju upiększenia. Wszystkie ozdoby w pewien sposób zaznaczają relację jednostki ze społecznością- czy też z ową siłą lub mocą obecną w społeczeństwie - której zawdzięcza ona swoją pomyślność i szczęście. Kiedy malunek lub ozdoba ma zapewnić bezpieczeństwo, jak widzieliśmy, mamy do czynienia z odwołaniem do ochronnej mocy samej społeczności i ekspresją zależności jednostki od społeczeństwa. Jeśli dekorowanie ciała jest wykonywane na pokaz, znowu chodzi o wyrażanie związku ze społecznością choć w inny sposób i przy innego typu okazji. Widzieliśmy, że również skaryfikacje są sposobem zaznaczania, że jednostka zależy od społeczeństwa. Należy zwrócić uwagę, że Andamanie czasami tłumaczą ich wykonywanie chęcią poprawienia wyglądu, a czasami potrzebą ochrony (pozwalają one dziecku wyrosnąć na silne - dzięki temu umknie ono chorób). Pokazuje to bardzo jasno, że istnieje jakiś bliski związek między tymi dwoma motywami, a przynajmniej, że potrzeby które za nimi stoją są zaspokajane przy użyciu tych samych metod ozdabiania. Jest więcej przykładów użycia czerwonego barwnika razem ze wzorami z białej gliny, w celu poprawienia wyglądu. Jednocześnie, stale są one stosowane na wiele sposobów jako środki ochronne.

Tym sposobem dochodzimy do ostatecznej konkluzji. Skaryfikacje, malowanie ciała oraz noszenie większości - jeśli nie wszystkich -zwyczajowych ozdób są rytami, których funkcją jest zaznaczanie, że jednostka znajduje się w szczególnym permanentnym lub czasowym związku z mocą obecną w społeczeństwie oraz we wszystkich rzeczach oddziałujących na życie społeczne. Jak widzieliśmy, wyobrażenie owej siły w dużej mierze leży u podstaw ceremonii andamańskich.

Nacięcia na ciele chłopaka czy dziewczyny pozostawiają trwałe ślady stałej relacji między dorosłym a społeczeństwem. Przy pomocy skaryfika-cji i ceremonii inicjacyjnych, które wykonywane są w trakcie lub po nich - w istocie można rozpatrywać je jako część tych rytuałów - społeczeństwo nadaje jednostce jej wartość społeczną. Blizny są tego widocznym znakiem i ten, kto je ma, może być z nich dumny. W ten sposób społeczność obdarza swoich członków siłą pozwalającą im na unikanie niebezpieczeństw, którymi najeżone jest ich życie.

Rysunki wykonane pojedzeniu przy użyciu gliny zaznaczają czasowy związek między jednostką a mocą obecną w spożytym przez nią pokarmie.