58507 ScannedImage 49

XXII. SCHYŁEK I UPADEK DYNASTII OMAJJADZKIEJ

4. MARWlN I (683-885)

Muhammad

5. 'ABD Al,-MALIK (68Ó-705)

'Abd al-'Aziz

«. AL-WALlD I 7. SULAJMlN 9. JAZlD II 10. HlSlM 8. 'UMAR U

(705-715)

(715-717)

(720-724)    (724-743)

(717-720)

I

14. MARWAN II 12. JAZlD III 13. IBRAHl.M II. AL-WALID II (744-750)    (744)    (744)    (743-744)

Tablica genealogiczna marwanidzkicli kalifów z dynastii Omajjadów

Arabskie autorytety wysoko oceniają Hiśama i, jak już dowiedzieliśmy się uprzednio, słusznie uważają go po MiTawiji i 'Abd al-Maliku za trzeciego i ostatniego prawdziwego męża stanu spośród banu Omajja. Jego czterej następcy, z wyjątkiem Marwana II, który zakończył tę dynastię, okazali się niezdolnymi, jeśli nie nazwać ich rozwiązłymi lub zdegenerowanymi. Nawet w okresie przed Hiśamem stało się zwyczajem kalifa, jak w przypadku Jazlda II, spędzać czas na polowaniu i nad czarką wina oraz zajmować się więcej muzyką i poezją niż Koranem i sprawami państwowymi. System eunuchów, który umożliwił istnienie instytucji haremu, rozwinął się teraz w pełni. Zbytkowne dogadzanie sobie na skutek wzrostu bogactwa i nadmiaru niewolników było rozpowszechnione. Nawet rodzina panująca nie mogła już dłużej chwalić się czystą krwią arabską. Jazld III (744) był pierwszym kalifem w islamie zrodzonym z matki niewolnicy ’. Jego dwaj następcy byli także synami wyzwolonych kobiet². Taki upadek moralności wśród rządzącej klasy był symptomatyczny dla ogólnego zdeprawowania.

QA.lS PRZECIWKO JEMENOWI

Znana od wieków typowa słabość arabskiego życia społecznego, z jego¹ nadmierny m uwypukleniem indywidualizmu, szczepowego ducha ('asabija) i stałej wojny między rodami, wysuwała się ponownie na plan pierwszy. Także więzy.

¹ At-Tabrui. t. II, s. 1874; al-Ja'qiibi. t. Tl. s. 401: al-MasTidi, t. VI. s. 31 n. Patrz niżej, s. 275.

- Al-JiCąubi, t. II, ». 403. 404.

jakie przejściowo stworzył islam dla utrzymywania na wodzy sił odśrodkowych, ukrytych w społeczeństwie zorganizowanym na olbrzymią skalę, zaczynały się teraz rozluźniać. Począwszy od 'Utmana tłumiony dotychczas duch rodowy zaczął upominać się o swe prawa.

Północnoarabskie szczepy przed islamem wyemigrowały do Iraku, gdzie założyły Dijar Babra (siedziba szczepu Babi'a) wzdłuż Tygrysu i Dijar Mudar (siedziba szczepu Mudar) wzdłuż Eufratu. Pierwsze miejsce wśród szczepu Mudar zajmował klan Qajs. Inne szczepy, które osiedliły się w Syrii, początkowo pochodziły z Arabii Południowej i dlatego były nazywane Jemenitami. W jemeńskiej części Syrii przodującym ugrupowaniem był szczep banu Kalb. Arabowie z Cho-rasanu, północno-wschodniej prowincji Persji, pochodzili przeważnie z Basry i dlatego w większości byli Arabami północnymi. Przodującym tam szczepem był Tamim, podobnie jak Qajs w rejonie Eufratu. W Chorasanie partia jemeńska była znana pod nazwą Azdytów, od imienia przodującej rodziny. W innych rejonach Qajsyci byli nazywani Ntzarytami lub Maaddytami³. Lecz mniejsza o to, pod jakimi nazwami były znane te szczepy, linia podziału była zwykle taka, że szczepy północnoarabskie występowały przeciwko szczepom południowoarab-skim. Arabowie północni, świadomi pewnej swojej głęboko zakorzenionej narodowej odmienności, wywodzili swoje pochodzenie od Izmaela i określali siebie mianem 'Adnani. Nigdy nie łączyli się w pełni z Arabami południowymi, którzy wywodzili swój rodowód od Qahtan, Goktan z Genezis (10,25 i n.). Z biegiem czasu Qajsyci stali się zawiązkiem jednego politycznego stronnictwa, a Jemenici drugiego.

Mubiwija, założyciel dynastii omajjadzkiej, wzniósł swój syryjski tron na jemenickich barkach. Jego syn i następca, Jazid, którego matka, Majsun, należała do Kalbitów z partii jemeńskiej, zawarł małżeństwo także z Kalbitką. Zawistni Qajsyci odmówili uznania jego następcy Mir a wij i II i wypowiedzieli się za pseudo-kalifem Ibn az-Zubajrem. Decydujące zwycięstwo Kalbitów nad Qajsytami pod Mar* Bahit (684) zapewniło tron Marwanowi, ojcu marwauidzkiej linii domu Omajjadów. Za panowania al-Wallda II ąajsycka potęga osiągnęła swój szczyt w osobach al-Haggaga i jego kuzyna Muhammada, zdobywcy Indii, oraz Qutajby, pogromcy Azji Centralnej. Sulajman, brat al-Walida, faworyzował Jemenitów. Jednakże Jazid II pod wpływem swej matki ze szczepu Mudar sprzyjał ąajsyckiej partii, jak to czynił al-Walić! II. Jazid III opierał się na wojskach jemenickich w czasie walki o tron ze swym poprzednikiem, al-Walidem II. W ten sposób kalif pod koniec okresu omajjadzkiego był raczej przywódcą poszczególnych stronnictw niż władcą zjednoczonego imperium.

Polaryzacja muzułmańskiego świata dzięki temu arabskiemu dualizmowi Qajsytów i Jemenitów, którzy występują także pod innymi nazwami, została teraz ukończona. Przyśpieszyło to upadek dynastii, a złe tego skutki okazały się oczywiste w następnych latach, w miejscach od siebie bardzo odległych. Sam okręg Damaszku był widownią bezlitosnej wojny przez całe dwa

^a Odnośnie do szczepów arabskich patrz Ibn Durajd, lśtiqaq; F. Wusteufeld, Genealogiach?, Tahellen der arabisrhen Stawnie, Giittingen 1852 i Register zu den genenlogiaehen Tabellm der nrabisch r)i Staninie, Góttingen 1853.

231