60886 Re exposure of DSC03220

Waanm innych tyranów Pizystrat nie ingerował w kompetencje urzędników t me ograniczał uprawnień istniejących instytucji politycznych (zadawalając «ę obsadzaniem ich przyjaznymi sobie ludźmi). Interesował się jednak problemami wspierające} go, ubogiej ludności. Powołał sędziów objazdowych, którzy mieli zapewnie ochronę prawną chłopom zamieszkującym najdalsze zakątki Attyki.

Rządy Pizystrata były dla Aten okresem rozwoju. Miasto zostało rozbudowane i upiększone. Na Akropolu wzniesiono wielką świątynię Ateny, a u jego stóp przybytek Zeusa Olimpijskiego. Nowe budowle pojawiły się też na agorze -ołtarz dwunastu bogów i fontanna, którąj powstanie związane było z budową pterwszego zbiornika zaopatrującego miasto w wodę. Przy zakrojonych na tak wielką skalę robotach budowlanych zatrudnienie znalazła duża liczba ludzi, co przyczyniło się nie tylko do ogromnego rozwoju rzemiosła, lecz także do zmniejszenia napięć społecznych.

Na dworze Pizystrata tworzyli sławni poeci tąj epoki, Anakreont i Symoni-des. Prawdopodobnie za jego rządów nową oprawę otrzymały też wielkie święta religijne ku czci Ateny (Panatenąje) i Dionizosa (Wielkie Dioniąje). Z imieniem Pizystrata kojarzone są powszechnie narodziny teatru, albowiem to w jego czasach w ramach świąt ku czci Dionizosa miały się odbyć pierwsze konkursy teatralne. Warto jednak w tym mięjscu zasygnalizować, że w ostatnich latach pojawiła się koncepcja, zgodnie z którą wydarzenie to należy przesunąć na czasy Klsjstenesa.

BoomY KUU8HNHU. Po obaleniu tyranii w Atenach rozgorzały ponownie spory między wielkimi rodzinami arystokratycznymi, a Alkmeonidzi, główni animatorzy wydarzeń z 510 r.. zostali odsunięci od władzy. W tej sytuacji Klej-stanea. związany z Alkmeonidami. odwołał się w 508/507 r. p.n.e. bezpośrednio do Zgromadzenia Ludowego ł doprowadził do uchwalenia reform, które zmieniły ustrój Aten.

System stworzony przez Klejstenesa opierał się na nowym podziale administracyjnym Attyki. Jego podstawą były demy — niewielkie, samorządne wspólnoty - obejmujące istniejące wcześniej wsie z przyległymi terenami lub poszczególne dzielnice Aten. Dem posiadał własne zgromadzenie, urzędnika z tytułem dtmarcho* ł lokalne kulty. Przynależność do demów była dziedziczna, a obywatela zapisywano do określonego demu po ukończeniu osiemnastego roku żyda. Odtąd P° imieniu własnym Ateńczyka zapisywano nazwę demu, a nie imię ojca, co zmniejszało znaczenie urodzenia.

Demy zgrupowane były w trzydziestu jednostkach zwanych trityes, która wchodziły w skład dziesięciu tył. Te ostatnie tworzono według określonego klucza łącząc pojednaj trityes z trzech różnych stref, na któro prawdopodobnie także Klejstenes podzieli! Attykę: miasto (osty), wybrzeże iparalia) i wnętrze krąju (flUNgria). Fyle otrzymały imiona herosów, którzy czczeni byli odtąd jako ich herosi-sełożycieła- Herosi ci zostali wybrani przez wyrocznię delfteką. Rezultatem tego zmieszania obywateli było osłabienie wpływów poszczególnych rodzin eupstrydów. których posiadłości znalazły się teraz w różnych jednostkach adrat-

lustracyjnych, co utrudniało im podporządkowanie sobie lokalnych rad i urzędników.

Klejstenea zachował istniejące wcześniej instytucje i urzędy jak Areopag czy urząd archonta oraz podział obywateli na cztery klasy majątkowe. Wyboru urzędników dokonywano w tyłach, tam tez formowano oddziały wojskowe oraz losowano spośród kandydatów wybranych w demach przedstawicieli do Rady Pięciuset (boule) - instytucji odgrywającej kluczową rolę w systemie Klejstenesa. Głównym zadaniem rady było przygotowywanie porządku obrad zgromadzenia oraz nadzorowanie urzędników. Od czasów Klejstenesa rośnie rola Zgromadzenia Ludowego (ekklesia), które w następnym półwieczu stanie się filarem demokracji ateńskiej (szerzej o instytucjach ateńskich piszę w rozdziale Demokraya ateńska).

Reformy ustrojowe Klejstenesa okazały się wyjątkowo trwale, a wprowadzone przez niego rozwiązania zapoczątkowały w Atenach przemiany demokratyczne.

Kłejstenesowi przypisywano w starożytności wprowadzenie ostracyzmu (od ostrakon - gliniana skorupka), czyli głosowania za pomocą glinianych skorupek. Po raz pierwszy tę procedurę zastosowano jednak dopiero w 438/487 r. Ras w roku lud ateński decydował na zgromadzeniu (przez podniesienie ręki), czy istnieje konieczność przeprowadzenia ostracyzmu. W przypadku decyzji pozytywnej już w tajnym głosowaniu pozbawiano obywatela praw politycznych (gr. atimia) i skazywano go na dziesięć lat wygnania.

Jak przebiegało głosowanie w przypadku zastosowania procedury ostracyzmu, opisuje Plutarch w żywocie Arystydesa, ateńskiego polityka t czasów wojen perskich: „Każdy otrzymywał skorupkę i pisał na niej nazwisko człowieka, którego chciał usunąć spośród obywateli. Tabliczkę zanosił na umówione miejsce na agorze, zamknięte ogrodzeniem. Tam nąjpierw archonci przeliczali wszystkie skorupki. Bo jeżeli głosujących było mniej niż sześć tysięcy, wynik sądu skorupkowego był nieważny. Następnie odkładano tabliczki z poszczególnymi imionami osobno i tego, kto był wymieniony nąjwiększą liczbą głosów, ogłaszano jako usuniętego na dziesięć lat z zachowaniem prawa własności* (tłum. M. Brożek).

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt. że w polskiej literaturze znaleźć można określenie ostracyzmu jako „sądu skorupkowego*. Z podanych uwag wynika jednak, że procedura ta nie miała nic wspólnego z procesem sądowym; był to jedynie zabieg polityczny o charakterze prewencyjnym. Nie decydowano bowiem o winie i karze, a skazany na dziesięcioletnią kwarantannę polityk po jej upływie wraca) bez przeszkód do działalności publicznej. Ostracyzm był jedynie .ukróceniem dumy i zbyt przemożnego znaczenia*, jak napisał Plutarch. Praktyki tej zaniechano pod koniec V w. p.n.e. po nadużyciu procedury w 417 r. W tym konkretnym przypadku ostracyzm miał rozstrzygnąć, który z rywalizujących ze sobą polityków ma pozostać w Atenach - Nikiasz czy Alkibiades. Obąj konkurenci porozumieli się jednak ze sobą i doprowadzili do wygnania Hyperbolosa, który nie był brany pod uwagę, kiedy zgromadzenie decydowało o przeprowadzenia ostracyzmu.