60929 IMGE48 (2)

Pomiary kompasom są możliwo wyłącznie poza strefą oddziaływania przedmiotów stalowych 1 urządzeń, wokół których powstaje pole elektromagnetyczne (np. przewodów elektrycznych), gdyż powodują one całkowitą dezorientacją igły kompasu. Szerokość tej strefy wynosi dla luków obudowy ŁP — 0,5 m, dla żelaznych stojaków i szyn — lm, kołowrotów i wózków kopalnianych — 1,5 m, a dla elektrowozów 5—8 m. W odległości większej od podanych, gdy odchylenia igły wynoszą od kilku do kilkunastu stopni, dokonuje się kompasem pomiaru względnego. Jeżeli w tym samym miejscu, gdzie dokonano pomiaru azymutu biegu (lub upadu), pomierzy się azymut chodnika, to różnica azymutów jest kątem odchylenia kierunku biegu (upadu) od kierunku chodnika, niezależnie od błędu w odczycie tych azymutów, spowodowanego obecnością przedmiotów zaburzających pole magnetyczne. Ponieważ • kierunki ścian wyrobisk są wrysowane na mapie (na podstawie zdjęcia mierniczego), można kątomierzem nanieść kąt odchylenia biegu (upadu) od ściany, wyznaczony z różnicy pomierzonych azymutów.

Pomiar bezpośredni dotyczy stosunkowo małego odcinka powierzchni i jest w związku z tym obarczony błędem wynikającym z lokalnych zmian elementów ułożenia płaszczyzn uwarstwienia lub nierówności tej powierzchni. Dokładność pomiaru ułożenia płaszczyzn zależy od ich nachylenia. W przypadku małych kątów zapadania dokładność pomiaru upadu wynosi ±1,5°, a rozciągłości ±30—50°. W przypadku dużych kątów zapadania dokładność pomiaru upadu zmniejsza się do ± 4—5°, natomiast rozciągłości zwiększa do ± 2—4°.

Mała dokładność pomiaru kompasem powoduje, że konieczne jest określenie elementów ułożenia sposobem pośrednim na podstawie obserwacji wykonywanych na ociosach wyrobiska. Obserwacje wykonuje się na ścianach poziomych lub pionowych w celu uniknięcia dodatkowych komplikacji, które powoduje intersekcja płaszczyzny badanej na ścianie .dowolnie nachylonej. Konieczna jest znajomość azymutów ścian wyrobiska. Kierunek rozciągłości i upad wyznacza się bądź od razu w wyrobisku, bądź sposobem konstrukcyjnym na podstawie profilów ścian.

Wyznaczanie biegu i upadu w chodnikach. Przecięcie się warstwy z poziomym spągiem lub stropem chodnika daje od razu kierunek biegu. Można go odczytać za pomocą kompasu, nastawiając z ręki jego dłuższą krawędź równolegle do śladu mierzonej płaszczyzny na spągu lub też nastawiając w lusterku odbicie jej śladu ze stropu na kierunek N—S.

Rzeczywistą wielkość nachylenia można zmierzyć bezpośrednio na ociosie tylko wówczas, gdy bieg jest prostopadły do płaszczyzny ociosu. We wszystkich innych przypadkach na ociosie mierzy się kąt pozorny. Jest on tym mniejszy, im ostrzejszy jest kąt zawarty między ociosem a kierunkiem biegu. Jeśli linia biegu danej płaszczyzny przecina się z kierunkiem chodnika pod kątem różnym od prostego, to wyznaczyć go moż-

0 Caologla kopalniana