page0260

256

tny i suchy, zimny i gorący itd., wskutek czego są możliwe tylko 4 żywioły. Oczywiście wskutek takiego założenia, Arystoteles nie widział żadnej trudności, tern mniej sprzeczności w tern, iżby dany żywioł mógł się bezpośrednio przemienić w inny, byle tylko pramaterya, zawarta w tamtym, przybrała cechy właściwe drugiemu żywiołowi¹).

Jeżeli się wie, czem był Arystoteles dla filozofów średniowiecznych, nie zadziwi nas, że najgłośniejsi myśliciele z owych wieków ślepo uwierzyli w możliwość takich przemian substan-cyalnych. Nie tylko filozofowie arabscy, lecz i św. Tomasz z Akwinu²), Duns Szkot, św. Bonawentura, Aleksander z Hales, Henryk z Gandawy, nawet św. Albert W., który z pośród sobie współczesnych najlepiej rozumiał się na chemii⁸), silnie byli przekonani, że takie bezpośrednie przemiany substancyalne ustawicznie się zdarzają, zwłaszcza że to przekonanie podzielali alchemicy: Synesios (biskup Ptolomaidy), Olympiodor, a przede-wszystkiem słynny lekarz Abou Moussah Dżafar al Soli, zwany na Zachodzie Geber’em (VIII w. po Chr), a którzy żyli przed Albertem W. Alchemicy opierali się na wywodach Stagiryty, że byle pramaterya otrzymała inne przymioty, wówczas może się stać innem ciałem. Ponieważ zaś złoto posiada przymioty: żółtości i połysku, więc sądzono, że wystarczy stopić metale odpowiednie, a musi się złoto uzyskać. Topiono tedy razem siarkę i rtęć, miedź i cynk, do czego dodawano arszenik; kiedy jednak rezultat nie zaspokajał oczekiwań, przypuszczano, że trzeba jeszcze nowej jakiejś substancyi dodać do tamtych alia-żów, aby otrzymać złoto lub przynajmniej srebro. Tę substan-cyę nieznaną zwano: ^kamieniem mądrości«, »magisterium ma-gnum«, »wielkim eliksirem«, »czerwoną tynkturą« lub »lekar-stwem trzeciego rzędu«. W XIV i XV wieku jeszcze prawie na każdym dworze mieli panujący swoich alchemików, którymi się posługiwali nie tyle do robienia złota prawdziwego, ile ra-

^ł) Por. Arystoteles: De generatione. II. 1.

*) Św. Tomasz: De generat. et corrup. 1. I, lect. 10; Phys. 1. I, lect. 13; In lib. Sent. 1. IV. dist. 11, qu. I, art. I.

Por. Kopp: Geschichte der Chemie 4 Bde. Braunschweig 1843. Bd. I. Por. także: Dr. Ernst Mai er: ALbertus Magnus, ein Beitrag zur Geschichte der Botanik im 13-ten Jahrh. — w czasop. »Linnaea« Jahrg. 1836-t. X, str. 641-741.

http://rcin.org.pl