page0213

dictio) do pojęcia „materyalny" jest pojęcie „nie-materyalny", a „duchowy^u jest tylko przeciwieństwem (contrarium). Nie ma nic pośredniego pomiędzy materyą i niemateryą; ale coś stoi pomiędzy materyą a duchem, a tem jest „dusza zwierzęca'.

Dusza zwierzęca nie ma ciała, ale nie jest duchem: takie jest zapatrywanie na duszę zwierzęcą hiszpańskiego filozofa Ja-kóba Balmesa, który się nad tą kwestyą głębiej zastmawia w swych „Zasadach filozofii"¹) i w swej „Metafizyce^u.²) W tem ostatniem dziele stawia on pytanie: „Gzem jest istota tej duszy, ta pośrednia istota między duchem a materyą?" I odpowiada: „Nie wiem i zdaje mi się, że na to nie ma odpowiedzi. Nie pojmujemy bowiem duszy zwierząt światłem rozumu; nie przychodzimy do jej poznania własnem, bezpośredniem doświadczeniem, gdyż jej w sobie nie posiadamy; nie spostrzegamy jej zmysłami, które się ograniczają do zjawisk empirycznych; możemy ją tedy wyobrazić sobie tylko w ogólnem pojęciu, w któ-rem łączy się niemateryalność i ten podmiot, który zmysłowe wrażenie przyjmuje.

Dusza zwierzęcia jest więc wyższą od ciała siłą, jedną z licznych czynników, które naturę ożywiają. Tę „ożywiającą siłę" znajdujemy w części materyi, która przedziwnie zorganizowana zdąża do pewnego celu, mianowicie do

!) Tom n str. 8-19.

^a) Str. 264—274.

http://rcin.org.pl