page0344

340

którzy nauczali, że dusza jest śmiertelną i to na pozór nie bez słusznych powodów. My bowiem do pojęcia nieśmiertelności dochodzimy przez analizę objawów naszego ducha; widząc, że akty duszy są duchowe, wnioskujemy, że i podmiot ich, dusza, jest duchem, a jako duch, umrzeć nie może. Atoli bez porównania to przekonanie byłoby i jaśniejsze i pewniejsze, gdybyśmy znali dokładnie samą istotę duszy, gdybyśmy mogli ją sobie wyobrazić, widzieć ją w jej istocie, tak jak sama w sobie jest. Ponieważ to jednak niemożliwe, przeto wielu filozofów, nie dość gruntownie myślących (a próbujących duszę poznać w niej samej i stąd dowieść konieczności jej istnienia, przekonanych w końcu, że się to nie uda), wątpić poczęło w siłę dowodową z jej objawów braną. O ile więc natura, albo raczej Bóg przez głos natury upewnił nas, że istnieć nie przestaniemy, o tyle trudniej przychodzi pojąć sposób tego istnienia. Tern się tłómaczy, że negacya wiecznego istnienia częściej napotyka się u nie dość wykształconych, niż u ludu prostego, który się na takich subtelnościach nie zna, a idzie za głosem natury, mówiącym mu, że dusza ludzka umrzeć nie może.

Jeszcze prościej dokonuje się ten proces u materyali-stów. Widzą oni tylko materyę, widzą, że każdemu objawowi ludzkiego ducha towarzyszy pewien jej ruch, a ponieważ dusza nie da się „wąchać, czuć, dotykać i widzieć^a, jak pragnie Yogt, więc pozostaje tylko ruch — duszę się wyrzuca, albo właściwie identyfikuje z ruchem*). Widzieliśmy poprzednio, jaką ma wartość takie zapatrywanie. Gdyby materyaliści choć

^J) „Mais qu’est ce donc que la substance pensante? A cela, la Physiologie n’hesite pas a repondre: le cerveau. De meme que la pe-santeur est lióe au corps pesant, la chaleur au corps chaud, la lumiere au corps lumineux et 1’ólectricite a pile, de mćme 1’esprit est lie au cerveau; et de meme que ces forces ou manifestations dynamiques n’existent pas separement de leur substratum materiel, de meme, dans 1’organisme animal, 1’śsprit, la plus complexe des energies, n^!existe pas indepandemment du plus complexe des organes: le cerveau... Bień au

http://rcin.org.pl