55311 SAM03

jtofcjd poMłfca gagnntam ■ 101 i 100 rithi Główne kleiunkl. fakty, ludrie. wydu,^

polskiej emigracji. Z kolei PSL w maju 1950 r. poparto powstanie Pot •kiego Narodowego Komitetu Demokratycznego, utworzonego w porozumieniu z kierowanym przez Karola Popiela odłamem SP (przetrwał do kwietnia 1955 r.). Rozbicie polityczne środowisk emigra cyjnych wpłynęło na znaczny spadek ich prestiżu i obniżyło zdolność do podejmowania efektywnych działań.

Powstanie Rady Politycznej poskutkowało dymisją gabinetu generała Bora-Komorowskiego w lutym 1949 r. i powstaniem w kwietniu no wego rządu Tadeusza Tomaszewskiego (wydalony z PPS). Po jego śmierci, we wiześniu 1950 r., nowym premierem został generał Roman Odzietzyński, a gdy ten ustąpił w grudniu 1953 r., Jerzy Hiyniewski (Liga Niepodległości Polski). Dla finansowania działalności rządu z inicjatywy prezydenta Zaleskiego powołano do żyda Skarb Narodowy.

Większość wybitnych polityków emigracyjnych, pozostających w opozycji do prezydenta, nie brała udziału w tworzeniu i funkcjonowaniu kolejnych emigracyjnych gabinetów. Misji ^jednoczenia emigracji podjął się generał Kazimierz Sosnkowski. co doprowadziło 14 marca 1954 r. do podpisania Aktu Zjednoczenia Narodowego (przewidywał min. utworzenie namiastki parlamentu, czyli Tymczasowej Rady Jednośd Narodowej - TRJN).

Prezydent Zaleski wstępnie zgodzi! się na ustąpienie (kończyła się jego kadencja) i oddanie swej funkcji akceptowanemu przez większość ugrupowań generałowi Sosnkowskiemu, ale w ostatniej chwili odwołał swą rezygnację. Ponieważ pozostał na urzędzie, pomimo upływu kadencji, wywołało to kolejny poważny kryzys polityczny (podważone zostały prawne fundamenty funkcjonowania władz na emigracji). W odpowiedzi opczytja 31 hpca 1954 r. zwołała posiedzenie TRJN, skupiającej przedstawicieli PPS, SN, LNP, SD, odłamu SP generała Józefa Hallera i antymikolaczykowskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego - odłamu Jednośd Narodową.

Powołała także Radę Trzech (kolegialny odpowiednik urzędu prezydenta: Tomasz Arciszewski, gen. Władysław Anders i Edward Ra-

czyński) oraz Egzekutywę Zjednoczenia Narodowego (EZN - siedmioosobowy odpowiednik rządu). W sierpniu 1954 r. przewodniczącym EZN został generał Roman Odzieizyński, zastępcą Adam Ciolkosz z PPS, a sprawy zagraniczne powierzono Janowi Starzewskiemu z LNP (taka dwuwładza trwała aż do roku 1972). Rada Trzech uzyskała kontrolę nad kierowanym już wcześniej przez generała Andersa Skarbem Narodowym. Powołano także do żyda Fundusz Obrony Praw Polski.

W1955 r. EZN wystąpiła do rządów USA, Wielkiej Brytanii i Fran-cji z memorandum w sprawie uznania TRJN za władzę polską i przeprowadzenia w Polsce wolnych wyborów, wysuwała także postulat wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski. Rada notyfikowała swoje istnienie w Departamencie Stanu USA, a generał Anders zaproponował amerykańskiemu prezydentowi Dwightowi Eisenhowerowi odtworzenie armii polskiej, jednak rządy państw zachodnich me wykazywały większego zainteresowania sprawami polskimi.

W1956 r. TRJN oficjalnie uchwaliła nadanie prerogatyw prezydenta Radzie Trzech, a EZN - prerogatyw rządu. Oznaczało to wyraźne osłabienie obozu prezydenckiego. Ekspozyturami TRJN były: w USA - Polska Rada Jedności, w Kanadzie - Polski Komitet Porozumiewawczy, a we Francji - Rada Wolnych Polaków. Przeciwnicy Zaleskiego skupili wokół siebie większość znaczących sil i osobistość emigracji, a także zapewnili poparcie wielu dotychczasowych przedstawicieli dyplomatycznych rządu i ds. kontaktów zagramcmycń Uchroniło to eimgragę przed kompromitującą podwójną reprezentacją na zewnątrz. Jednak prezydent pomimo postępującej izolacji pozostał na swoim stanowisku, ale jego działalność sprowadzała się prawie wyłącznie do wystąpień okolicznościowych i desygnowania nowych premierów. W czerwcu 1954 r. powołał rząd Stanisława Cata-Macłdewicza Zorganizowane przez niego wybory do podległej prezydentowi Rady Rzeczypospolitej Polskiej (kontynuacji Rady Narodową) wykazały śladowe poparcie dla tego obozu. W sierpniu 1955 r. premierem został Hugon Hanke. Miesiąc po objęciu przez niego urzędu wybuchł skan-

99 ■