61321 IMG150 (2)

magiczną koszulę męża i zabija go, tj. A¹_J4 (208); bracia uśmiercają młodszego i porywają jego narzeczoną — A¹Xą(168); siostra odbiera bratu jagody i zabija go (244).

15.    Wtrącenie do więzienia, zatrzymanie (A¹¹). Królewna wtrąca Iwana do lochu (256); władca mórz więzi Siemiona (256).

16.    Grożenie poślubieniem przemoc ą (A¹¹). Smok żąda poślubienia królewny (125).

16a. To samo między krewnymi: brat żąda siostry za żonę (114). Symbol: A³¹™.

17.    Grożenie kanibalizmem (A¹⁷). Smok żąda królewny, żeby ją pożreć (171); smok pożarł wszystkich ludzi we wsi, ten sam los zagraża ostatniemu pozostałemu przy życiu chłopu (146).

17a. To samo między krewnymi (A^xvu): siostra dąży do zjedzenia brata (92).

18.    Dręczenie po nocach (A¹⁸). Smok

(192) _t diabeł (115) dręczy nocami królewnę. Wiedźma przylatuje do dziewicy, ssie jej pierś

(193) .

19.    Wypowiedzenie wojny (A¹⁹).

Król wypowiada wojnę sąsiadowi (161); smok rujnuje królestwo (137).

Są to wszystkie formy szkodzenia występujące w wybranym materiale. Jednakże bynajmniej nie wszystkie bajki rozpoczynają sią od wyrządzenia szkody. Istnieją inne początki bajek, często nadające taki sam kierunek rozwojo-

wi wydarzeń jak w bajkach rozpoczynających się od funkcji szkodzenia (A). Przyglądając się baczniej temu zjawisku możemy zaobserwować, że w bajkach tych momentem wyjściowym jest sytuacja braku³ czegoś (nexBaTKa, He/tóCTa-qa)_s powodująca poszukiwania analogiczne do poszukiwań przy szkodzeniu. Stąd wniosek, że brak można rozpatrywać jako ekwiwalent morfologiczny np. porwania. Zanalizujmy następujące przykłady: królewna kradnie Iwanowi talizman. Iwan odczuwa brak owego talizmanu. I oto stwierdzamy, że bajka, opuszczając szkodzenie, bardzo często rozpoczyna się wprost od wykazania braku czegoś: Iwan pragnie posiadać magiczną szablę albo magicznego konia. Zarówno porwanie, jak i brak określają następny moment zawiązania: Iwan wyrusza na poszukiwania. To samo można powiedzieć o porwanej narzeczonej, czyli po prostu o braku narzeczonej. W pierwszym wypadku występuje jakieś działanie, którego rezultat stwarza brak i powoduje poszukiwania, w drugim stwierdziliśmy już brak, który również skłania do wszczęcia poszukiwań. W pierwszym wypadku brak spowodowało działanie czynników zewnętrz- ¹

79

1

W pełni zdajemy sobie sprawę, że termin brak (neflOCTa»ia, HexBaTKa) nie jest zbyt szczęśliwy. W języku rosyjskim nie ma jednak takich wyrazów, za pomocą których dane pojęcie można byłoby wyrazić z całą dokładnością i precyzją. Wyraz niedostatek (HeflOCTaTOK) brzmi lepiej, ma jednak szczególny sens, który niezbyt dokładnie odpowiada omawianemu pojęciu.