63764 IMG
81 (15)

XX PRZYSZŁE POWSTANIE

wiem — uważa poeta — państwa jednalkowo wrogie idei wolności ludów, a szczególnie idei wyzwolenia Polski./Warunkiem prawdziwego odrodzenia lu/dzkości jest całkowita zmiana europejskich stosunków politycz-nych^jlakże-— choć tu program Mickiewicza nie jest sformułowany jaisno — ^prowadzenie w życie spra-wiedliwości społecznej^

Inaczej natomiast wyobraża sobie poeta .przyszłe powstanie polskie. W przeciwieństwie do ruchu ogólno-europejs-kiegc^nie będzie ono miało charakteru ściśle rewolucyjnego. być raczej „wojną, zewnętrzną⁴, w której całe społeczeństwo solidarnie we wszystkich trzech zaborach wystąpi przeciw mocarstwom rozbiorowym. Zgodny wysiłek całego narodu w połączeniu z rewolucyjną akcją ludów europejskich zapewni Polakom ^zwycięstwo. I wówczas Polska zbuduje ustrój sprawiedliwości, który będzie przykładem dla innych napo-dó\^jtjak ma ten ustrój wyglądać i jaką drogą ma być zrealizowany, poeta nie mówi. Z Ksiąg wywnioskować jednak można, że^frównriość^społeczjia była dla Mickiewicza zasadniczym"elementem budowy przyszłego spo-' łeczeństwaJpPoeta nie precyzuje wszakże w Księgach swego programu społecznego, ograniczając się do wezwania o charakterze moraŁno-filanbropijnym: „...abyś rzekł: Ubodzy i nędzarze współdziedzicami moimi są“.

Nieprzypadkowo problematyka społeczna, zwłaszcza w odniesieniu d*o Polski, potraktowana jest w Księgach tak pobieżnie. Poeta świadomie odsuwa zagad-

pismach wówczas publikowanych ogranicza się do ogólnikowych postulatów „roz&zenzenia wolności na wszyafc-

przeświadczony był o konieczności gruntownej przebij dowy stosunków społecznych, a więc pnzede wszystkim

me

0    konieczności uwłaszczenia chlopówr I jeśli sprawę tę traktował w swojej publicystyce nader powściągliwie, to nie dilaiego, by uważał ją za mniej istotną czy niedojrzałą jeszcze do rozwiązania. Przeciwnie, i poczucie moralnej odpowiedzialności za krzywdę Judzką.

1    zrozumienie interesu narodowego kierowało Mickiewicza ku przeświadczeniu, że i^prawa chłftp^ka jest węzłowym problemem życia polskiegoj

Dlaczegóż więc nie postawił jej poeta z taką ostrością, jak założyciele T. D. P. stwierdzając, że bez uwłaszczenia chłopów Polska nie odizyska niepodległości?

Nie bez wpływu na taktykę Mickiewicza-polityka była scharakteryzowaiia już sytuacja międzynarodowa. 'W'obliczu bliskich zadań rewolucyjnych nic chciał po-"eta podnosić sprawy, która stanowiła przedmiot sporów i przyczynę rozbicia emigracji. Wierzył, że konflikt rozwiąże się żywiołów^ bez z góry wytyczonych programów, że „świeże powietrze obozowe'⁴ zjednoczy partie emigracyjne, a obowiązek patriotyczny połączy społeczeństwo we wspólnym akcie sprawiedliwości społecznej. Wobec perspektywy rewolucyjnego współdzia -