64113 IMG#89

ANTONI IGNACY DMOCHOWSKI

Rys. 11. Tolkmicko, pow. Elbląg: a — szydło kościane; b — rylec; c — żelazny grot oszczepu

zabytków i na tej podstawie datując, podaje następujące ramy chronologiczne dla poszczególnych faz rozwojowych stanowisk; pierwsza faza datowana jest brązową fibulą o kilku sprężynkach (Rollenfibel) i pierścieniem miedzianym ze szklanym oczkiem — na okres wczesnożelazny, faza druga zaś na podstawie fibuli typu D (wg Almgrena?) oraz bransolety z brązu i toporów wykonanych z żelaza jest datowana na pierwszy okres wczesnośredniowieczny (wg Ehrlicha okres ,,wikiński”i) (VI—IX w. n.e.).

Pojedyncze ułamki naczyń wykonanych na krążku garncarskim (Dreh-scheibengefassen) datują III fazę grodu — na drugi okres wczesnośredniowieczny (wg Ehrlicha „najmłodszy okres pogański”).

Wykopaliska powojenne nie dostarczyły jeszcze tak bogatego materiału, aby mógł on służyć jako podstawa do ewentualnego skorygowania wyników badań niemieckich i ustalenia faz rozwojowych oraz chronologii obiektu. Przytłaczającą większość materiału zabytkowego stanowiła bowiem ceramika zachowana w bardzo złym stanie i nie dająca wystarczających podstaw do rekonstrukcji naczyń. Pomimo to niektóre fragmenty mogą nam służyć pomocą w nawiązaniu do form datowanych już na okres wczesnożelazny, a pochodzących ze stanowisk tego samego typu, leżących na tym samym terytorium lub na terytoriach sąsiednich. Należą do nich kubki, których fragmenty zaopatrzone w taśmowate ucho znaleziono m. in. w jamie pierwszej. Analogie do nich znajdujemy u J. Antoniewicza¹⁴, W. Radiga¹⁵ i H. Urbanka^{1 2}". Również dla spotykanych często w Tolkmicki ułamków naczyń zasobowych, wykonanych z gliny o dużej zawartości domieszki w postaci tłuczonego kamienia, mających wewnętrzną powierzchnię gładzoną, zewnętrzną zaś schropowaconą, dla celów użytkowych, znajdujemy pewne analogiczne formy we wczesnożelaznej warstwie badanego przez J. Antoniewicza grodziska w Jeziorku (pow. giżycki)). Spotykane w III, V, VII i VIII warstwie grodziska w Tolkmicku cedzidła gliniane mają co prawda analogię we wczesnożelaznych stanowiskach w Słupskim Młynie (pow. grudziądzki), Starzykowie Małym (pow. suski) i Starym Dzierzgoniu (pow. morąski)¹⁷ oraz w Zelkach (pow. słupski)¹⁸, lecz ze względu na nieprzerwane trwanie przez dłuższy okres czasu, nie mogą stanowić pewnego elementu datującego. Z zabytków metalowych godna uwagi przy uściślaniu chronologii mogłaby być szpila brązowa z III warstwy, lecz należy ona do typu, który trwa od III okresu brązu (Moj-szewko, pow. gryficki)¹⁹ poprzez V okres brązu²⁰, aż do okresu lateńskiego. Zmienia się jedynie jej forma przez uzyskanie łabędziej szyjki (Wielka Wieś — Swarzewo, pow. pucki)⁹¹ i materiał, którym w okresie lateńskim jest żelazo²². Ogólnie więc można stwierdzić, że nie uzyskano żadnego elementu, który mógłby określić chronologię grodziska z dostateczną dokładnością. Przyjąć jednak możemy, za badaczami polskimi i niemieckimi, jego wczesnożelazny charakter, a przyszłe wykopaliska pozwolą nam zająć bardziej zdecydowane stanowisko w tej sprawie.

Zagadnieniem dyskusyjnym dla badaczy zajmujących się problematyką wczesnożelaznych grodzisk leżących na wschód od Dolnej Wisły i Nogatu była obok innych grodów przynależność etniczna grodu w Tolkmicku.

B.    Ehrlich²³ przypisywał ją bez żadnego uzasadnienia wschodnim Germanom, czyli w jego rozumieniu — kulturze pomorskiej, a za nim poszli

C.    Engel²⁴ i W. Radig²³. Van Seefeld⁹⁶ zaś publikując wyniki badań na grodzisku w Starym Dzierzgoniu przypuszczał, iż gród ten jak i inne grody

1

¹⁴ J. Antoniewicz, Wyniki prac wykopaliskowych na grodzisku i podgrodziu w Jeziorku, pow. Giżycko, w 1950 r.

■ ¹⁵ W. Radig, op. cit., tabl. 17 i 18.

¹⁴ H. Urbanek, Die friihen Flachgrdberfelder Ostpreussens, Konigsberg 1941, s. 17 oraz tabl. 10 fig. 2—10 i tabl. 13 fig. 9—10.

2

« J. K o s t r z e ws k i, op. cit., s. 40 i 45.

ls j Kostrzewski, Kultura łużycka na Pomorzu, Poznań 1958, rys. 178.

I ³ Tamie, rys. 12/2.

to j Kostrzewski, Wielkopolska w pradziejach, Warszawa 1955, s. 121.

3

j Kostrzewski,’ Kultura łużycka na Pomorzu, rys. 180/2. _z2 r' j Łuka Cmentarzysko z wczesnego i środkowego okresu lateńskiego w So-kolowicach, w pow. kościańskim, „Fontes Praehistorici” III, 1952, rys. 9/5.

23 r TT h r 1 i c h, op. Cit.

I | “i Engel, Vorgeschichte der altpreussischen Stommę, s. 27.

> » W. Ra ®’_ef | ]V sS-Grabung auf dem Schlossberg bei Altchristburg, „Ger-ilenerbe”, 1937, s. 277-282.